Nabyta apraksja mowy to spowodowane uszkodzeniem mózgu zaburzenie dowolnych czynności ruchowych umożliwiających mówienie. Głównymi jej objawami są nieprawidłowości artykulacyjne i prozodyczne, obecne mimo zachowanej sprawności sensomotorycznej narządów aparatu mowy. Apraksja mowy bardzo rzadko występuje w postaci czystej, tj. bez innych zaburzeń mowy i języka. Najczęściej współwystępuje z afazjami niepłynnymi: afazją motoryczną Broki lub szerszą objawowo afazją mieszaną. Niezależnie od dodatkowych zaburzeń komunikacji werbalnej sama apraksja mowy pod pewnymi względami może przypominać objawy afazji lub dyzartrii, a nawet sugerować psychogenne zaburzenia mowy. Wymaga zatem dokładnej diagnostyki różnicowej.

Wprowadzenie

Termin „apraksja” zaproponował Hugo Liepmann w 1908 r. na określenie trudności w wykonywaniu dowolnych czynności ruchowych mimo zachowanej siły mięśniowej i wskazał lewą półkulę mózgu jako krytyczną dla systemu praksji.^1,2 Wśród typów apraksji wymienił m.in. apraksję struktur ustno-językowo-gardłowych, czyli struktur wykonawczych dla mowy. Samo pojęcie „apraksja werbalna”, a następnie „apraksja mowy” (AOS – apraxia of speech) wprowadził w 1969 r. Frederic Darley. Chciał w ten sposób wyodrębnić spośród neurogennych zaburzeń komunikacji słownej nieprawidłowości specyficznie różne od dyzartrii (zaburzenia mowy spowodowane niesprawnością aparatu mowy wskutek uszkodzenia układu nerwowego) i afazji (zaburzenia językowe widoczne w mowie i piśmie, wynikające z uszkodzenia mózgu). Darley podkreślał, że problemy w AOS ograniczają się tylko do mówienia (nie dotyczą pisma, mowy ciała, języka migowego) i są obecne mimo zachowanych funkcji sensomotorycznych aparatu mowy (brak dyzartrii), wiedzy językowej pozwalającej na rozumienie mowy i formułowanie własnych wypowiedzi (brak afazji) oraz odbioru i rozpoznawania słuchowego (brak zaburzeń percepcji i gnozji słuchowej).^2,3 Pierwsze opisy tak pojmowanej AOS można znaleźć u Paula Broki, który już w 1861 r. zwracał uwagę na to, iż niektórzy chorzy wykazują problemy artykulacyjne, choć nie mają deficytów siły i kontroli mięśni artykulacyjnych czy choćby problemów ze słuchem.²

Obecnie nabyta AOS jest definiowana – przez nawiązanie do jej patomechanizmu – jako zaburzenie wyuczonych dowolnych czynności powiązanych z planowaniem i programowaniem ruchów umożliwiających mówienie.4 Deficyty przypisuje się fazie przekładania p...

Najczęstszą przyczynę nabytej AOS stanowi udar (93% przypadków),6 lecz mogą do niej doprowadzić także guz lub uraz mózgu. Coraz częściej AOS jest także rozpatrywana w kontekście chorób neurodegeneracyjnych, np. choroby neuronu ruchowego, zwyrodnie...