Chorzy z udarem mózgu są narażeni na poważne powikłania zakrzepowo-zatorowe. Istnieją zarówno farmakologiczne, jak i fizyczne metody zapobiegania tym powikłaniom, jednak nie wszystkie są równie skuteczne, a wyniki badań przeprowadzonych na innych grupach niż pacjenci z udarem nie mogą być bezpośrednio ekstrapolowane na tych ostatnich. W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań oceniających poszczególne metody profilaktyki zakrzepicy żył głębokich oraz wytyczne towarzystw europejskich i amerykańskich dotyczące profilaktyki powikłań zakrzepowo-zatorowych u chorych z udarem mózgu.

Wprowadzenie

Rosnąca zapadalność na udar mózgu sprawia, że jest on poważnym problemem społecznym i ekonomicznym.¹ Chorzy z udarem są narażeni na różne powikłania, w tym powikłania zakrzepowo-zatorowe.

Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) i będąca jej następstwem zatorowość płucna (ZP) są poważnymi, niekiedy śmiertelnymi powikłaniami udaru mózgu. Nawet 80% przypadków ZŻG pojawia się między 2 a 10 dobą po udarze.² W dużym wieloośrodkowym badaniu CLOTS-2 (Clots in Legs Or sTockings after Stroke) ZŻG występowała ok. dwukrotnie częściej po udarze krwotocznym niż niedokrwiennym, co tłumaczone jest bardziej nasilonym deficytem neurologicznym, a przez to częstszym unieruchomieniem w grupie chorych z udarem krwotocznym.³ Ogólnie częstość występowania ZŻG u pacjentów unieruchomionych wskutek udaru mózgu szacowana jest wg różnych danych na 10-75%, zależnie od metody diagnostycznej, doboru chorych, czasu wykonania badania i – co istotne – od tego, czy uwzględnia się także zakrzepicę bezobjawową.^2-7 W badaniach własnych autora przeprowadzonych na grupie 299 chorych z ostrym udarem ZŻG pojawiła się u 8%, co udokumentowano w badaniu ultrasonograficznym (USG) wykonanym do 7 doby od udaru mózgu.⁸ W kolejnym badaniu (8-9 doba) po udarze ZŻG stwierdzono dodatkowo u 3% pacjentów, niekoniecznie unieruchomionych. Większość przypadków stanowiła zakrzepica odcinka dystalnego, obejmującego żyły goleni.

W dużym badaniu, do którego włączono 3114 osób z udarem mózgu, niezależnymi czynnikami ryzyka wystąpienia ZŻG były:

• niesamodzielność przed udarem [iloraz szans (OR – odds ratio) 3,06; 95% przedział ufności (CI – confidence interval) 1,70-5,51]
• niemożność uniesienia ramion ponad poziom łóżka (OR 2,97; 95% CI 1,68-5,26)
• niemożność uniesienia obu kończyn dolnych (OR 2,09; 95% CI 1,93-3,40)
• przebyta ZŻG lub ZP w wywiadzie (OR 2,92; 95% CI 1,42-5,97).³

Najpoważniejszym powikłaniem ZŻG jest ZP, która stanowi przyczynę nawet 13-25% przypadków wczesnych zgonów wśród chorych z udarem.9 Prawidłowo prowadzona profilaktyka powikłań zakrzepowo-zatorowych pozwala zmniejszyć częstość powikłań i ograniczyć...