Pacjenci z chorobami układu nerwowego często zgłaszają zaburzenia snu. Zaburzenia te współwystępują z różnymi chorobami neurologicznymi, głównie z padaczką, chorobą Parkinsona, udarem i zespołami otępiennymi. Mogą one wynikać z pierwotnej choroby neurologicznej, pogarszać stan kliniczny w chorobach neurologicznych lub zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób układu nerwowego.

Wprowadzenie

Sen fizjologiczny oraz regulacja cyklu czuwanie – sen należą do podstawowych funkcji mózgu. Zaburzenia snu – jedne z częstszych objawów zgłaszanych przez pacjentów z chorobami neurologicznymi – obejmują zaburzenia przebiegające z bezsennością, nadmierną sennością, parasomnie, zaburzenia ruchowe związane ze snem, zaburzenia oddychania w czasie snu oraz zaburzenia rytmu okołodobowego. Zaburzenia snu z jednej strony mogą wynikać z pierwotnej choroby neurologicznej, z drugiej – być czynnikiem pogarszającym stan kliniczny w chorobach neurologicznych lub zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób układu nerwowego.

Celem artykułu jest przedstawienie roli zaburzeń snu w etiologii innych chorób neurologicznych.

Klasyfikacja zaburzeń snu

Zaburzenia snu stanowią ważne zagadnienie w neurologii i psychiatrii. W 10 wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10 – International Classification of Diseases, 10th Revision) figurują zarówno w kategorii zaburzeń psychicznych (F51.0-F51.9), jak i neurologicznych (G47.0-G47.9). Klasyfikacją najlepiej definiującą te zaburzenia jest Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD-3 – International Classification of Sleep Disorders, Third Revision). Poszczególne kategorie oraz najistotniejsze zaburzenia do nich należące przedstawiono w tabeli 1.

Najczęstsze zaburzenia snu w chorobach neurologicznych

Choroba Parkinsona i inne α-synukleinopatie

Zaburzenia snu u osób z chorobą Parkinsona należą do najczęstszych objawów pozaruchowych tej choroby i dotykają ok. 90% pacjentów. Na szczególną uwagę zasługują zaburzenia zachowania w czasie snu REM (RBD – REM sleep behaviour disorder), występujące u niemal połowy osób z chorobą Parkinsona.¹ RBD należy do parasomnii snu REM, czyli z szybkimi ruchami gałek ocznych (REM – rapid eye movement), jest związane ze zniesieniem fizjologicznej atonii mięśniowej i polega na gwałtownych, rzekomocelowych ruchach ciała i/lub wokalizacjach odzwierciedlających treść marzenia sennego.² Marzenia senne często zawierają element zagrożenia, niebezpieczeństwa (ucieczka, bójka, przemoc fizyczna), a co za tym idzie – związane z nimi epizody ruchowe mogą skutkować poważnymi urazami, np. złamaniami kończyn, a nawet urazami czaszkowo-mózgowymi; urazy mogą dotyczyć również osoby śpiącej w jednym łóżku z pacjentem.³ Wokalizacje w przebiegu RBD mają postać nieartykułowanych dźwięków, krzyku, pojedynczych słów, w tym przekleństw oraz dłuższych wypowiedzi.