Mutyzm akinetyczny należy do grupy zaburzeń świadomości, w których zachowane są funkcje życiowe, lecz pacjent nie może się poruszać ani mówić. W artykule opisano obraz kliniczny tej choroby, diagnostykę oraz dostępne metody leczenia.

Definicja

Mutyzm akinetyczny, zwany również wielką abulią (abulia major), to stan, w którym pacjent nie może mówić (mutyzm) ani się poruszać (akinezja). Częstą przyczyną mutyzmu akinetycznego jest uszkodzenie płatów czołowych.¹ Mutyzm akinetyczny należy do grupy zaburzeń świadomości charakteryzujących się zachowaniem funkcji życiowych. Pacjenci z mutyzmem akinetycznym wydają się przytomni, a nawet świadomi, gdyż mają otwarte oczy i są w stanie wykonywać ruchy gałkami ocznymi. Mają zdolność wodzenia wzrokiem za obiektami czy osobami, czasem mogą wyszeptać monosylabiczne słowa i w odpowiedzi na powtarzający się bodziec wykonywać w niewielkim stopniu dowolny ruch. Zdarza się, że odpowiadają na proste pytania, ale nie są w stanie spontanicznie rozpocząć wypowiedzi. Mowa jest w znacznym stopniu zaburzona: bełkotliwa, zmiękczona, obecne są perseweracje.¹

Rys historyczny

Termin „mutyzm akinetyczny” został po raz pierwszy użyty w 1941 r. przez Cairnsa i wsp., którzy opisali 14-letnią dziewczynkę z czaszkogardlakiem umiejscowionym w III komorze. Pomimo zachowanej świadomości pacjentka nie była w stanie wykonywać ruchów dowolnych ani mówić – stan ten autorzy określili mianem abulii.²

Patogeneza

Mutyzm akinetyczny spowodowany jest uszkodzeniem morfologicznym lub funkcjonalnym takich szlaków, jak: 1. połączenia struktur czołowych i podkorowych – zazwyczaj uszkodzenie dotyczy połączenia między przednią częścią zakrętu obręczy a powierzchnią brzuszną prążkowia i brzuszno-nosowo-boczną częścią gałki bladej oraz nosowo-grzbietową substancji czarnej, mającej z kolei połączenia z okołośrodkową częścią jądra środkowo-grzbietowego wzgórza, od którego odchodzą szlaki do przedniego zakrętu kory czołowej; 2. szlaki dopaminergiczne i glutaminergiczne – jest to raczej uszkodzenie funkcjonalne, ponieważ empirycznie wykazano korzystne działanie leków dopaminergicznych u pacjentów z mutyzmem akinetycznym bez uwidocznienia uszkodzenia strukturalnego.³ Innymi strukturami, których uszkodzenie może powodować mutyzm akinetyczny, są: płat czołowy (przedni zakręt płata czołowego), jądra wzgórza, międzymózgowie, nakrywka mostu i III komora.²

Strukturą uszkodzoną najczęściej w mutyzmie akinetycznym są płaty czołowe. Ze względu na położenie w przedniej części czaszki i bliskość do skrzydła kości klinowej są one bardzo podatne na różnorakie uszkodzenia, zwłaszcza urazowe, co potwierdzają...