Terapia daremna

dr hab. Piotr Aszyk SJ, prof. PWTW

Collegium Bobolanum Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie

Adres do korespondencji: dr hab. Piotr Aszyk SJ, prof. PWTW, Collegium Bobolanum Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie, e-mail: P.Aszyk@bobolanum.edu.pl

Termin „terapia daremna” odnosi się do zaczerpniętej z anglosaskiego dyskursu etycznego i medycznego koncepcji, która została wypracowana w celu ewaluacji prowadzonego lub możliwego do zastosowania leczenia pod kątem jego skuteczności terapeutycznej. Służy ona podjęciu decyzji o wdrożeniu konkretnej interwencji medycznej lub odstąpieniu od niej. Kategoria terapii daremnej jest interpretowana niejednolicie i wykazuje wiele podobieństw z koncepcją terapii uporczywej. Sformułowanie „terapia daremna” wzbogaca siatkę pojęć i rozróżnień (obok np. środków nadzwyczajnych, proporcjonalnych) przydatnych w rozstrzygnięciach dotyczących włączania leczenia lub rezygnacji z niego w sytuacjach niejednoznacznych dla pacjenta lub personelu medycznego.

Wprowadzenie

Koncepcja terapii daremnej (medical futility) ma stosunkowo krótką historię. Jej początki sięgają lat 80. ubiegłego stulecia, kiedy to pojawiła się w amerykańskim dyskursie etycznym, medycznym i prawnym; było to mniej więcej dekadę po wypracowaniu na kontynencie europejskim pojęcia terapii uporczywej (najprawdopodobniej pierwotnie w środowisku frankofońskim jako acharnement thérapeutique1). Terminy te wykazują wiele podobieństw, aczkolwiek dotyczą odmiennych aspektów interwencji medycznych. Aby zilustrować ideę terapii daremnej, jej zwolennicy odwołują się do dwóch obrazów pochodzących z mitologii greckiej. Bohaterkami pierwszego są córki Danaosa, które z polecenia ojca zabiły swoich mężów. Za karę zostały zesłane do Tartaru, gdzie dziurawymi dzbanami muszą napełnić beczkę wodą – oczywiście ich działanie jest daremne. Podobnie Syzyf jest mitologicznym uosobieniem nieustannie powtarzanego trudu, który nie przynosi oczekiwanych rezultatów.2,3

Oblicza daremności

Koncepcja terapii daremnej nie jest jednorodna, ma różne warianty w zależności od priorytetów, jakie traktujący o niej autorzy przypisują interwencjom medycznym. Za terapię daremną zostanie uznana interwencja medyczna:

  • która nie może przedłużyć życia pacjenta4
  • która będzie nieefektywna5 bądź z medycznych względów niewłaściwa6
  • która przyniesie pacjentowi szkodę7 lub po której nie można oczekiwać pożądanych fizjologicznych zmian8
  • która najprawdopodobniej nie przyniesie właściwych rezultatów i jest bardzo kosztowna9
  • która nie zdoła polepszyć, utrzymać ani odzyskać zadowalającej kondycji życiowej10,11
  • albo która nie daje szans na przeżycie dłuższego okresu.12

Według pochodzącej z 2014 r. rodzimej definicji, zaproponowanej w postępowaniu na oddziałach intensywnej terapii, terapia daremna to „podtrzymywanie czynności narządów nieprzynoszące korzyści dla pacjenta”.13

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Model probabilistyczny

Stworzenie modelu terapii daremnej, który byłby weryfikowalny w świetle określonych standardów, przyświecało dwojgu autorom: Lawrence’owi J. Schneidermanowi i Nancy S. Jecker. [...]

Model roztropnego osądu klinicznego

Wybitny amerykański lekarz i etyk Edmund D. Pellegrino (1920-2013) zaproponował odmienny od wyżej przedstawionego model interpretacji terapii daremnej. Odwołuje się on [...]

Krytyka teorii terapii daremnej

Teoria terapii daremnej może być przedmiotem nadużyć, przed czym przestrzegają nawet jej zwolennicy. Przykładowo twórcy modelu probabilistycznego ostrzegają przed kojarzeniem daremności [...]

Terapia daremna na tle innych pokrewnych pojęć

Koncepcja terapii daremnej wpisuje się w historię wielowiekowych poszukiwań etycznych metod oceny ludzkiego postępowania, które mają być pomocne w podejmowaniu decyzji [...]

Zakończenie

Terapii daremnej nie można traktować jako panaceum, które uwolni personel medyczny od zmagania się z trudnymi decyzjami dotyczącymi jego podopiecznych oraz [...]
Do góry