Celem pracy jest przybliżenie problematyki rehabilitacji neurologicznej – jej podstawowych zasad, celów oraz metod stosowanych do ich osiągnięcia. Przedstawiono także informacje na temat roli farmakoterapii i metod wspierania procesu rehabilitacji neurologicznej.

Wprowadzenie

Rozwój wiedzy neurobiologicznej, jaki nastąpił w ostatnich kilku dekadach, miał istotny wpływ na fundamentalne zmiany w rozumieniu podstaw nauki i pamięci. Lepsze zrozumienie zasad neuroplastyczności i przebiegu procesów uczenia się w ośrodkowym układzie nerwowym doprowadziło do znacznego rozszerzenia repertuaru opcji terapeutycznych stosowanych w procesie rehabilitacji neurologicznej. Jest to szczególnie istotne w kontekście dużych nacisków środowisk medycznych, ekonomicznych i coraz częściej politycznych na to, aby umożliwić wdrażanie przez system opieki medycznej optymalnych metod leczenia i rehabilitacji o skuteczności udowodnionej w badaniach naukowych.

Rehabilitacja neurologiczna ma wszechstronny charakter i powinna uwzględniać wszystkie problemy biologiczne, psychologiczne i społeczne, które są związane z chorobą neurologiczną. World Health Organization (WHO) stworzyła International Classification of Functioning Disability and Health (ICF), która pozwala określić całkowity wpływ choroby na wszystkie aspekty życia.^1,2 ICF umożliwia opisanie skutków każdej choroby w ten sam uporządkowany sposób na trzech poziomach: utraty funkcji lub uszkodzenia struktur ciała (impairment), ograniczenia aktywności (activity limitation) oraz ograniczenia w zakresie uczestnictwa (participation restriction). Struktura kategorii ICF pozwala na pełny opis deficytów danej osoby wraz z uwzględnieniem wpływu środowiska, dzięki czemu możliwe są dokładne rozpoznanie funkcjonalne, opracowanie indywidualnych celów terapeutycznych i ewaluacja osiąganych wyników.

Podczas ustalania planu rehabilitacji neurologicznej powinny zostać wyznaczone cele adekwatne dla danego pacjenta. Działania terapeutyczne zawsze obejmują dążenie do odtworzenia utraconej funkcji, naukę technik kompensacyjnych i wreszcie adaptację do przetrwałych deficytów neurologicznych. Aby postępowanie rehabilitacyjne było jak najskuteczniejsze, powinno rozpocząć się tak szybko, jak to możliwe po ustabilizowaniu stanu ogólnego pacjenta, i być zorientowane na indywidualnie dobrany cel, a jego zakończenie jest możliwe po osiągnięciu określonych celów. Zawsze należy także pamiętać o fazie przewlekłej choroby, w której zadaniem opieki rehabilitacyjnej jest utrwalenie sukcesu terapeutycznego uzyskanego podczas wczesnej rehabilitacji.³