W związku ze stałym starzeniem się społeczeństwa i zwiększeniem częstości stosowania terapii immunosupresyjnych wzrasta zachorowalność na półpasiec, a jego przebieg się zaostrza, narasta też problem powikłań. W artykule omówiono głównie przebieg kliniczny półpaśca u chorych z obniżoną odpornością i różne rodzaje jego powikłań.

Wprowadzenie

Czynnikiem wywołującym półpasiec (zoster) jest varicella zoster virus (VZV) należący do rodziny Herpesviridae. Jest to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną (varicella). VZV jest wysoce zakaźny, a ludzie stanowią jego jedyny rezerwuar. Wirus przenoszony jest najczęściej drogą kropelkową, wrota zakażenia stanowią górne drogi oddechowe i/lub spojówki, skąd wirus przenika do okolicznych węzłów chłonnych, a następnie do wątroby i śledziony, gdzie następuje jego replikacja. Wkrótce potem wirus przenika do krwi (okres wiremii) i zakaża komórki nabłonka skóry i błon śluzowych, ale także wielu innych tkanek i narządów. Wynikiem tej pierwotnej infekcji jest ospa wietrzna występująca najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym pod postacią ostrej infekcji z uogólnioną wysypką pęcherzykową.

VZV, podobnie jak inne wirusy należące do podrodziny Alphaherpesvirinae, wykazuje powinowactwo do układu nerwowego. Po pierwotnej infekcji pozostaje w organizmie w formie utajonej w zwojach czuciowych nerwów czaszkowych oraz zwojach korzeni grzbietowych rdzenia kręgowego. U 15-20% populacji ogólnej w wyniku przejściowego lub trwałego spadku odporności dochodzi do reaktywacji wirusa. Prowadzi to do wystąpienia wtórnej jednostki chorobowej zwanej półpaścem.¹

Obecnie nie obserwujemy spadku częstości występowania półpaśca z uwagi na coraz większą grupę chorych z obniżoną odpornością. Tendencja starzenia się społeczeństwa prowadzi do wzrostu liczby pacjentów z naturalnie osłabionymi mechanizmami immunologicznymi. Dodatkowo zwiększa się liczba osób leczonych preparatami immunosupresyjnymi, między innymi pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi.

Przebieg kliniczny półpaśca

Po reaktywacji wirus przemieszcza się drogą nerwów czuciowych do skóry. Typowo zmiany skórne w półpaścu mają postać bolesnej pęcherzowej wysypki zlokalizowanej jednostronnie wzdłuż zajętego dermatomu. Początkowo zmiany skórne mają postać czerwonych plamek i grudek. W ciągu około 7 dni przekształcają się w pęcherze, a następnie tworzą krosty i strupy.²

Zasadniczo przebieg półpaśca możemy podzielić na okres zwiastujący i okres zmian skórnych. Ten pierwszy zwykle rozpoczyna się 1-5 dni przed pojawieniem się zmian skórnych. Najczęściej na jego obraz kliniczny składają się: świąd skóry, uczucie mrow...