Temat numeru

Skale oceniające stan funkcjonalny chorych po udarze mózgu

prof. dr hab. n. med. Józef Opara1,2
dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak3,4

1Wydział Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki, Katowice

2„Repty” Górnośląskie Centrum Rehabilitacji, Tarnowskie Góry

3Katedra i Zakład Podstawowych Nauk Medycznych, Wydział Nauk o Zdrowiu w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Bytom

4Oddział Neurologii i Udarowy, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. św. Jadwigi, Opole

Adres do korespondencji: 
prof. dr hab. n. med. Józef Opara

Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki

ul. Mikołowska 72B, 40-065 Katowice
e-mail: jozefopara@wp.pl

  • W artykule przeglądowym na podstawie International Classification of Functioning, Disability and Health przedstawiono najczęściej stosowane skale służące do oceny stanu funkcjonalnego chorych po udarze mózgu
  • Omówione skale są przydatne nie tylko w badaniach klinicznych, ale także w codziennej praktyce lekarskiej i pielęgniarskiej, w pracy fizjoterapeutów, psychologów, terapeutów zajęciowych, pracowników socjalnych, organizatorów opieki zdrowotnej, w orzecznictwie i wielu innych przypadkach


Wiele raportów potwierdza, że udar mózgu (UM) jest trzecią w kolejności przyczyną zgonów i pierwszą niepełnosprawności dorosłych w krajach rozwiniętych1. Uszkodzenie układu nerwowego powoduje w takim przypadku wystąpienie wielu objawów, takich jak niedowład połowiczy, niedowład mięśni twarzy i połowy języka spowodowany ośrodkowym uszkodzeniem nerwu twarzowego i podjęzykowego, zaburzenia połykania (dysfagia), połowicze zaburzenia czucia (hemianestezja), zaburzenia mowy (afazja i dyzartria), zaburzenia wyższych czynności nerwowych, zespół połowiczego zaniedbywania przestrzennego (spatial hemineglect), niedowidzenie połowicze jednoimienne i inne. U chorego po UM w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego następuje ograniczenie samodzielności w wykonywaniu czynności życia codziennego (ADL – activities of daily living), co prowadzi niejednokrotnie do zależności od otoczenia, dochodzi do pogorszenia jakości życia. Pojawiają się objawy zaburzeń wielu funkcji, w tym mowy, kończyny górnej, chodzenia, utrzymania równowagi, koordynacji. Jednymi z najbardziej rozpowszechnionych sposobów oceny tych funkcji są skale klinimetryczne.

Klinimetria

Klinimetria (clinimetrics) zapoczątkowana została w 1983 r. przez profesora Alvana Feinsteina, internistę i epidemiologa z Uniwersytetu Yale2, zaś w odniesieniu do UM w 1987 r. przez Kjella Asplunda, profesora medycyny z Uniwersytetu Umeå, znanego jako jeden z twórców Scandinavian Stroke Scale3. Termin ten oznacza punktowy pomiar zjawisk klinicznych występujących u pacjenta (scoring scales). Umożliwia on ocenę wyników leczenia neurologicznego i rehabilitacji zarówno praktykom, jak i badaczom naukowym. Chociaż chronologicznie najstarszymi ze znanych skal są skala Rankina (1957)4 i skala Barthel (1963)5, historycznie najstarsza jest pierwsza skala udarów opublikowana w 1972 r. przez Mathew i wsp., przeznaczona dla chorych po udarze niedokrwiennym mózgu, stworzona w celu obiektywizacji wpływu glicerolu na wyniki leczenia chorych z ostrym zawałem mózgu6.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Skale udarów

Do najbardziej znanych skal udarów należą: skala Mathew i wsp. (1972)6, zmodyfikowana później przez Frithza i Wernera, podobna do niej Canadian [...]

Ocena funkcjonalna

Skale punktowe oceniające stan funkcjonalny osób po UM są szczególnie przydatne w rehabilitacji. Istnieje nawet pojęcie rehabilitacji funkcjonalnej podkreślające, że głównym [...]

Skale ADL

Skale ADL można podzielić na podstawowe, proste (basic ADL) i rozszerzone, zwane także instrumentalnymi (extended, instrumental ADL). Proste skale ADL oceniają [...]

Instrumentalne skale ADL

Instrumentalne, zwane również rozszerzonymi, skale czynności życia codziennego stanowią łącznik między skalami funkcjonalnymi i skalami oceny jakości życia. Oceniają one bardziej [...]

Ocena funkcji ruchowych

Skale punktowe oceniające funkcje motoryczne najczęściej zajmują się oceną możliwości odwracania się w łóżku, siadania, siedzenia, wstawania z łóżka, stania i [...]

Ocena funkcji kończyny górnej

Według Warda (2019) u około 50-80% osób, które przeżyły udar, utrzymuje się niedowład kończyny górnej, a utrzymujące się trudności w korzystaniu [...]

Ocena chodu

Ocena chodu zawarta jest częściowo w skalach oceniających czynności codzienne, lecz traktują ją one raczej pobieżnie – dotyczy to zwłaszcza skal [...]

Ocena równowagi

Do oceny równowagi i chodu stosuje się najczęściej Berg Balance Scale (BBS) i skalę Tinetti (Balance and Gait Assessment Tool). Skala [...]

Jakość życia

Według World Health Organization (WHO) jakość życia to: „poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w aspekcie kulturowym oraz w aspekcie [...]

Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia – ICF

Opublikowana przez WHO w 1980 r. International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps (ICIDH) straciła aktualność w 2001 r. Nowa International [...]

Rekomendacje ESO

European Stroke Organisation (ESO) ogłosiła na stronie internetowej https://eso-stroke.org/eso/eso-committee-corner-neurorehabilitation-committee/ wstępne wyniki badania Delphi zmierzającego do ustalenia zalecanych metod oceny wyników rehabilitacji [...]

Do góry