Nowe leki w pierwotnych bólach głowy
lek. Piotr Chądzyński
dr hab. n. med. Izabela Domitrz
- Szeroko zakrojone badania poświęcone patofizjologii chorób takich jak migrena czy klasterowe bóle głowy pozwoliły na poznanie nowych elementów biorących udział w tych procesach
- Na podstawie uzyskanej wiedzy odkryto mechanizmy mające potencjalnie przeciwdziałać powstawaniu napadów bólu głowy, jednak dopiero w ostatnich latach doprowadziło to do wprowadzenia na rynek nowych, skutecznych leków
- Autorzy artykułu pragną przybliżyć i scharakteryzować innowacyjne terapie dostępne w leczeniu zarówno doraźnym, jak i profilaktycznym, będące rezultatem wielu lat badań
Wprowadzenie na rynek tryptanów w latach 90. ubiegłego stulecia zrewolucjonizowało terapię pierwotnych bólów głowy, a przede wszystkim migreny1. Od tego czasu doszło do intensywnego rozwoju wiedzy na temat etiopatogenezy samoistnych bólów głowy, zarówno na poziomie biochemicznym, jak i komórkowym, dzięki czemu powstało wiele koncepcji przeciwdziałania napadom migreny czy – w znacznie mniejszym zakresie – klasterowym bólom głowy. W badaniach dużo uwagi poświęcono roli peptydu związanego z genem dla kalcytoniny (CGRP – calcitonin gene related peptide), receptorów dla serotoniny, tlenku azotu, polipeptydu aktywującego przysadkową cyklazę adenylanową (PACAP – pituitary adenylate cyclase-activating polypeptide), a także innych biochemicznych mediatorów stanu zapalnego2. Jednak mimo prężnego rozwoju badań dopiero ostatnie lata zaowocowały rejestracją nowych, skutecznych leków.
Receptory serotoninergiczne
Jednym z podstawowych obiektów badań nad terapią migreny były receptory dla serotoniny (5-HT – 5-hydroksytryptaminy). Wśród nich można wyróżnić 7 rodzin od 5-HT1 do 5-HT7, natomiast obecnie w terapii bólów głowy wykorzystywane są receptory z grupy 5-HT1 poprzez leki działające selektywnie na receptory 5-HT1B, 5-HT1D i 5-HT1F3. Wszystkie trzy z wymienionych receptorów zlokalizowane są w ośrodkowym układzie nerwowym, między innymi w zwojach trójdzielnych oraz w drogach zazwojowych3,4. Efekt terapeutyczny tryptanów w napadzie migreny przypisuje się właśnie pobudzeniu wspomnianych receptorów, które w rezultacie powodują spowolnienie impulsacji nocyceptywnej w szlakach trójdzielnych czy ograniczenie wydzielania mediatorów stanu zapalnego, takich jak substancja P3. Dodatkowo receptory 5-HT1B zlokalizowane są również w naczyniach wewnątrzczaszkowych, a ich pobudzenie może wywoływać bezpośredni skurcz naczyń3,5,6. W dotychczasowej terapii z zastosowaniem tryptanów wykorzystywany był dość selektywny agonizm receptorów 5-HT1B/1D z niewielkim udziałem receptora 5-HT1F5. Próba ograniczenia efektu naczyniowego (związanego ze zwiększonym ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych) i wyselekcjonowania leków działających wyłącznie na receptor 5-HT1F doprowadziła do wyodrębnienia nowej grupy leków nazywanej ditanami2,5.
