Tężyczka
Część 1. Diagnostyka i postępowanie

dr n. med. Krzysztof Wróblewski

Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji:

dr n. med. Krzysztof Wróblewski

Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii,

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

ul. Żeromskiego 113, 90-549 Łódź

e-mail: krzysztof.wroblewski@umed.lodz.pl

  • Tężyczka jako objaw rzeczywistej hipokalcemii
  • W artykule opisano mechanizmy prowadzące do wystąpienia hipokalcemii, jej diagnostykę i leczenie


Tężyczka to grupa objawów charakteryzująca się mimowolnym skurczem mięśni, który wynika z nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Jej główną przyczyną jest rzeczywista hipokalcemia definiowana jako stężenie wapnia skorygowanego w surowicy <8,8 mg/dl (2,2 mmol/l). Ponieważ jon wapnia jest niezbędny do zachowania prawidłowej czynności skurczowej mięśni i wpływa na uwalnianie neuroprzekaźników, hipokalcemia może stanowić również stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Fizjologia

Około 50% wapnia w surowicy występuje w postaci zjonizowanej (Ca2+), 40% jest związane głównie z albuminą, a 10% – z anionami nieorganicznymi (m.in. jonami fosforanowymi i węglanowymi). Objawy kliniczne hipokalcemii wynikają wyłącznie ze spadku stężenia wapnia zjonizowanego (czyli z tzw. rzeczywistej hipokalcemii), a nie ze spadku stężenia wapnia związanego z albuminą. Wapń w postaci zjonizowanej jest niezbędny m.in. do uwalniania neuroprzekaźników do przestrzeni synaptycznej i do skurczu włókien mięśniowych1.

Tylko nieliczne laboratoria, a także tzw. szybkie analizatory badań krytycznych znajdujące się na szpitalnych oddziałach ratunkowych, w izbach przyjęć oraz na oddziałach intensywnej terapii oznaczają stężenie wapnia zjonizowanego, którego wartość wynosi ok. 50% wartości stężenia wapnia związanego z albuminą, czyli 1,10-1,30 mmol/l. Natomiast w standardowym oznaczeniu laboratoryjnym wartość kalcemii wyrażona jest poprzez stężenie wapnia związanego z albuminą.

Stężenie wapnia związanego z albuminą mieści się w granicach 8,5-10,5 mg/dl, czyli 2,12-2,62 mmol/l (dla przypomnienia przelicznik jednostek dla wapnia wynosi: mg/dl ÷ 4 = mmol/l).

Biorąc zatem pod uwagę fakt, że uzyskany w laboratorium standardowy wynik kalcemii dotyczy wapnia związanego z albuminą, każda suplementacja wapnia powinna być poprzedzona przeprowadzeniem korekty stężenia wapnia względem stężenia albuminy, ponieważ w sytuacji obniżonego stężenia albuminy wartość kalcemii może być fałszywie zaniżona2.

Korektę stężenia wapnia względem stężenia albuminy należy przeprowadzić w przypadku hipoalbuminemii, tj. kiedy stężenie albuminy wynosi ≤40 g/l, za pomocą poniższego wzoru:

Ca skorygowany [mmol/l] = Ca [mmol/l] + 0,02 × (40 − Alb [g/l])

Ca skorygowany [mg/dl] = Ca [mg/dl] + 0,08 × (40 − Alb [g/l])


lub posługując się jednym z wielu kalkulatorów dostępnych online3.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wchłanianie wapnia

Jony wapnia wchłaniają się w przewodzie pokarmowym dzięki witaminie D, jednak ich wchłanianie odbywa się na bardzo niskim poziomie. Z całej [...]

Hipokalcemia a parathormon

Parathormon jest hormonem wydzielanym przez przytarczyce – 4 gruczoły zlokalizowane na tylnej ścianie gruczołu tarczowego. Co ciekawe, usunięcie nawet 3 przytarczyc [...]

Hipokalcemia a witamina D

Organizm człowieka pozyskuje witaminę D albo na drodze syntezy w skórze pod wpływem promieniowania UVB (powstaje wówczas cholekalcyferol), albo przez przewód [...]

Przyczyny hipokalcemii

Biorąc pod uwagę kluczowy wpływ PTH na homeostazę jonów wapniowych, hipokalcemia może być PTH-zależna i PTH-niezależna. Obie mogą mieć podłoże genetyczne, [...]

Diagnostyka

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy sprawdzić stężenie albumin i magnezu oraz zebrać dokładny wywiad lekarski. Po uzyskaniu wyniku stężenia wapnia [...]

Leczenie

Hipokalcemia wymaga szybkiej suplementacji, jeśli jest objawowa lub jeżeli jest bezobjawowa, ale stężenie wapnia skorygowanego wynosi <1,9 mmol/l (czyli <7,6 mg/dl) [...]

Do góry