Chory z otępieniem i zaburzeniami neurologicznymi – strategie postępowania 

lek. Emilia Frankowska
dr hab. n. med. Jakub Kaźmierski, prof. UM

Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Jakub Kaźmierski, prof. UM

Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych,

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

ul. Czechosłowacka 8/10, 92-2016 Łódź

e-mail: jakub.kazmierski@umed.lodz.pl

  • W wypracowaniu odpowiedniej strategii postępowania z chorymi z otępieniem najważniejsze jest ustalenie właściwego rozpoznania (przyczyny otępienia), co pozwala zastosować optymalne w danej sytuacji metody leczenia zarówno farmakologicznego, jak i pozafarmakologicznego
  • W artykule przedstawiono zasady przeprowadzenia diagnostyki różnicowej oraz postępowania farmakologicznego i niefarmakologicznego w otępieniu


Zgodnie z raportem World Health Organization (WHO) na choroby przebiegające z otępieniem cierpi obecnie na całym świecie w przybliżeniu 50 milionów osób, a co roku przybywa 10 milionów kolejnych przypadków1. Sprawowanie opieki nad osobami ze schorzeniami przebiegającymi z otępieniem i leczenie ich stało się poważnym problemem w systemie opieki zdrowotnej w Polsce i na świecie. Ze względu na różnorodny obraz kliniczny, występowanie u pacjentów objawów neuropsychologicznych o różnej morfologii oraz powszechną współchorobowość otępienie jest problemem wielodyscyplinarnym, wymagającym współpracy psychiatry, neurologa, neuropsychologa, geriatry i internisty. W Polsce opiekę nad pacjentami z rozpoznaniem otępienia sprawuje zazwyczaj specjalista medycyny rodzinnej, neurolog lub psychiatra.

Definicja i epidemiologia

Otępienie jest zespołem objawów spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są wyższe funkcje korowe, takie jak pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język i ocena. W przebiegu otępienia występują również zaburzenia behawioralne, np. obniżenie kontroli emocji, kontroli impulsów, apatia, wycofanie, lęk bądź pobudzenie psychoruchowe, wędrowanie, krzyk czy wreszcie powikłanie w postaci zaburzeń świadomości, podczas gdy świadomość w niepowikłanym majaczeniem zespole otępiennym nie jest zaburzona. W klasyfikacji zaburzeń psychicznych American Psychiatric Association (APA) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) obowiązującej od 2013 r. wprowadzono termin „duże zaburzenie neuropoznawcze” jako odpowiednik terminu „otępienie”2.

Tak jak wcześniej wspomniano, otępienie nie jest jednolitą jednostką chorobową, lecz zespołem objawów występujących w przebiegu różnych schorzeń. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia otępienia pozostaje wiek pacjenta. Najczęstszą przyczy...

Ponieważ otępienie jest chorobą całego mózgu, na różnych etapach jego rozwoju pojawiają się objawy neurologiczne, takie jak zespół parkinsonowski, napady padaczkowe, objawy ubytkowe, afazja czy ataksja. W niektórych rodzajach zespołów przebiegając...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Definicja i epidemiologia

Otępienie jest zespołem objawów spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są wyższe funkcje korowe, takie [...]

Rozpoznanie

Obecnie w Polsce podstawą rozpoznania otępienia są kryteria diagnostyczne 10 wersji International Classification of Diseases (ICD-10). W diagnostyce różnicowej przyczyn otępienia [...]

Otępienie w chorobie Alzheimera

W 2018 r. opublikowano kryteria naukowe rozpoznawania zaburzeń z kręgu kontinuum choroby Alzheimera oparte na markerach biochemicznych i neuroobrazowych6. Mimo to [...]

Otępienie w chorobie Parkinsona

Choroba Parkinsona (PD – Parkinson’s disease) jest chorobą pierwotnie zwyrodnieniową o złożonej symptomatologii, która cechuje się zarówno zaburzeniami motorycznymi, jak i [...]

Otępienie z ciałami Lewy’ego

Otępienie z ciałami Lewy’ego to choroba pierwotnie neurozwyrodnieniowa, spowodowana odkładaniem się w cytoplazmie komórek nerwowych eozynofilowych wtrętów złożonych głównie z białka [...]

Zwyrodnienie korowo-podstawne

Zwyrodnienie korowo-podstawne jest schorzeniem neurodegeneracyjnym z grupy tauopatii. Do najbardziej typowych dla tego zespołu objawów klinicznych należą: w początkowej fazie choroby [...]

Postępujące porażenie ponadjądrowe

Postępujące porażenie ponadjądrowe jest chorobą zwyrodnieniową ośrodkowego układu nerwowego, patomorfologicznie podobnie jak CBD należącą do grupy tzw. tauopatii – u podłoża [...]

Otępienie czołowo-skroniowe

Otępienie czołowo-skroniowe (FTD – frontotemporal dementia) jest drugą co do częstości przyczyną otępienia rozpoznawaną u osób stosunkowo młodych, tj.

Otępienie w chorobie Hungtintona

Choroba Hungtintona (HD – Hungtinton’s disease) jest schorzeniem neurodegeneracyjnym dziedziczonym w sposób autosomalnie dominujący. Przyczyną choroby jest mutacja w genie HTT [...]

Otępienie naczyniopochodne

Otępienie naczyniopochodne jest heterogenną grupą chorób o zróżnicowanym obrazie klinicznym i profilu zaburzeń poznawczych. Są one wynikiem udarów mózgu wtórnych do [...]

Strategie postępowania

W wypracowaniu odpowiedniej strategii postępowania z chorymi z demencją ważne jest przede wszystkim ustalenie właściwego rozpoznania, co pozwala zastosować optymalne w [...]

Metody niefarmakologiczne

Niefarmakologiczne metody leczenia pacjentów z otępieniem powinny w pierwszym rzędzie obejmować działania służące stabilizacji i dostosowaniu środowiska życia oraz zapewnieniu optymalnego [...]

Podsumowanie

Otępienie należy do głównych czynników niepełnosprawności u osób w podeszłym wieku. Nie jest ono chorobą, a zespołem objawów obejmujących zaburzenia funkcji [...]

Do góry