Kobiety ze stwardnieniem rozsianym a ciąża – odpowiednia opieka nad pacjentką
dr hab. n. med. Anna Jamroz-Wiśniewska
- Przedstawienie danych na temat wpływu ciąży i karmienia piersią na przebieg stwardnienia rozsianego (SM)
- Wpływ poszczególnych leków różnych grup na płodność kobiet i mężczyzn z SM, przebieg ciąży, leczenie rzutów w ciąży, karmienie piersią oraz zalecenia EMA i FDA
- Wnioski i ogólne zalecenia dla kobiet i mężczyzn pragnących mieć potomstwo w różnych postaciach SM ze szczególnym uwzględnieniem kobiet (przed ciążą, w jej trakcie i po porodzie)
Stwardnienie rozsiane (SM – sclerosis multiplex) jest przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego (OUN) o charakterze zapalno-demielinizacyjnym. Postać rzutowo-remisyjna SM (RRSM – relapsing-remitting SM) jest najczęstszą formą i występuje u ok. 85% pacjentów, z przewagą wśród kobiet, u których występuje ok. 3 razy częściej niż u mężczyzn. Początek choroby przypada zazwyczaj w wieku rozrodczym pomiędzy 20 a 40 r.ż. W świetle tych danych zagadnienia związane z ciążą powinny być szczególnie istotne w opiece nad pacjentami z SM.
W ciągu ostatnich 30 lat obserwuje się wzrost częstości występowania stwardnienia rozsianego u młodych kobiet. Wiele czynników przyczyniło się do tego, m.in. interakcje między genami i środowiskiem, modyfikacje stylu życia (dieta, otyłość, palenie, mniejsza ekspozycja na promieniowanie słoneczne, niedobór witaminy D), starszy wiek przy urodzeniu pierwszego dziecka, młodszy wiek przy wystąpieniu pierwszej miesiączki, mniej ciąż w ciągu życia kobiety1-2.
Aż do końca lat 90. XX wieku kobietom z SM często i niesłusznie odradzano zachodzenie w ciążę. Dopiero później po gruntownym przeanalizowaniu wiedzy na temat ciąży, porodu i okresu poporodowego u kobiet z SM zmieniono poglądy i „pozwolono” im na posiadanie potomstwa1-3.
Wpływ ciąży na przebieg stwardnienia rozsianego
Wpływ ciąży na przebieg SM jest korzystny, ze zmniejszeniem rocznego wskaźnika rzutów (ARR – annualized relapse rate) w czasie ciąży, zwłaszcza podczas III trymestru. Natomiast w okresie poporodowym, głównie podczas pierwszych 3 miesięcy, może wystąpić efekt odbicia (rebound)2. W badaniu PRIMS (Pregnancy in Multiple Sclerosis) potwierdzono, że w czasie III trymestru ciąży dochodzi do spadku ARR (0,2 w porównaniu z 0,7 w roku przed ciążą), a w czasie pierwszych 3 miesięcy po porodzie występuje wzrost ARR (1,2 w porównaniu z 0,7 w roku przed ciążą), więc ARR w roku po ciąży jest podobny do tego sprzed ciąży. Bilans ciąży jest więc neutralny, jeśli chodzi o rzuty, ale także przebieg długoterminowy4. Z kolei w niedawnej metaanalizie obejmującej 6430 ciąż ARR zmniejszył się z 0,57 przed ciążą do odpowiednio 0,36, 0,29 i 0,16 podczas I, II i III trymestru ciąży, chociaż po porodzie był obserwowany efekt odbicia (ARR = 0,85)5.
