dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak, prof. UO

Sandra Wcisło

Anna Salamon

lek. Krzysztof Kandziora

lek. Daria Smoląg-Kostosz

Kobieta, lat 37, z niewielką nadwagą (wskaźnik masy ciała [BMI – body mass index] 26,5 kg/m²) została przyjęta na oddział neurologii w celach diagnostycznych z powodu trwających od ok. miesiąca bólów głowy, zaburzeń ostrości widzenia, szumów usznych oraz dwojenia. Pacjentka łączyła początek dolegliwości z wypadkiem komunikacyjnym, w trakcie którego doznała odgięciowego urazu odcinka szyjnego kręgosłupa. Przed przyjęciem na oddział była konsultowana okulistycznie. Rozpoznano obrzęk zastoinowy tarczy nerwu wzrokowego obuocznie oraz centralną retinopatię surowiczą oka lewego.

W badaniu neurologicznym wykonanym przy przyjęciu na oddział nie stwierdzono odchyleń od stanu prawidłowego, poza zgłaszanym przez pacjentkę dwojeniem przy spojrzeniu na wprost i w prawo. Wykonano rezonans magnetyczny (MR) głowy z kontrastem, który wykazał objaw częściowo pustego siodła tureckiego (ryc. 1). W MR odcinka szyjnego kręgosłupa uwidoczniono cechy umiarkowanej spondylozy szyjnej, bez zmian pourazowych. W rezonansie magnetycznym oczodołów wykazano natomiast cechy nadciśnienia śródczaszkowego pod postacią zwiększonej ilości płynu w pochewkach nerwów wzrokowych oraz obrzęku tarcz, z poszerzeniem zbiornika nadsiodłowego (ryc. 2, 3).

Rycina 1. Rezonans magnetyczny 3D T2 CUBE FLAIR w płaszczyznach strzałkowych – powiększony zbiornik nadsiodłowy

Rycina 2. Rezonans magnetyczny oczodołów STIR w płaszczyznach czołowych – zwiększona ilość płynu w pochewkach nerwów wzrokowych

Rycina 3. Rezonans magnetyczny sekwencji T2 FS płaszczyzny poprzecznej oczodołów – zwiększona ilość płynu w pochewkach nerwów wzrokowych

U chorej przeprowadzono punkcję lędźwiową, w trakcie której stwierdzono wysokie ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) – 500 mmH₂O. W badaniu ogólnym PMR wykazano podwyższone stężenie białka i prawidłową cytozę. Po konsultacji neurochirurgicznej założono drenaż lędźwiowy, dzięki czemu uzyskano poprawę samopoczucia pacjentki i znaczną poprawę ostrości wzroku. Drenaż był utrzymywany przez 9 dni. Ciśnienie PMR obniżyło się do 170 mmH₂O.

W kontrolnym badaniu ogólnym stężenie białka było prawidłowe. Po usunięciu drenu otwór zaszyto, a przez kolejne dni płyn ewakuował się wokół miejsca wyprowadzenia drenu przez skórę. Rozważano również założenie zastawki lędźwiowo-otrzewnowej, ostatecznie jednak zabiegu nie przeprowadzono. W leczeniu dodatkowo stosowano acetazolamid, topiramat, furosemid oraz antybiotykoterapię.

Chora została po miesiącu ponownie przyjęta na oddział w celu wykonania badań kontrolnych. Utrzymywało się niewielkie pogorszenie ostrości wzroku, natomiast ciśnienie otwarcia PMR było prawidłowe. Dopiero w trakcie ostatniej hospitalizacji pacjentka przyznała, że przez kilka miesięcy przed wypadkiem stosowała antykoncepcję hormonalną w formie plastrów, a bóle głowy pojawiły się ok. tygodnia przed wypadkiem komunikacyjnym.

Dyskusja

Idiopatyczne nadciśnienie śródczaszkowe jest stanem, w którym dochodzi do wzrostu ciśnienia PMR >250 mmH₂O przy prawidłowym jego składzie oraz braku zmian strukturalnych w badaniach neuroobrazowych mózgowia^1,2. Na chorobę tę zapada średnio 0,3-1,6/100 000 osób, a zapadalność znacząco rośnie w grupie otyłych kobiet – do 2,7-11,9/100 000³.

Patogeneza IIH, zwanego też rzekomym guzem mózgu, pozostaje nieznana. Wśród czynników ryzyka wymienia się m.in.:

• płeć żeńską
• otyłość
• wiek reprodukcyjny
• nadmiar witaminy A
• nagłe odstawienie glikokortykosteroidów (GKS)
• obturacyjny bezdech senny
• niedoczynność tarczycy
• zespół policystycznych jajników
• antykoncepcję hormonalną.