Stwardnienie rozsiane i nowe leki – jak zmieniły rzeczywistość?
dr hab. n. med. Mariola Świderek-Matysiak, prof. UM
- Terapia stwardnienia rozsianego (SM – sclerosis multiplex) jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się strategii leczenia we współczesnej medycynie. Pacjenci i lekarze zyskują nowe metody, a jednocześnie wiele potrzeb terapeutycznych, np. w zakresie neuroprotekcji, nadal pozostaje niezaspokojonych. Oznacza to, że najbliższe lata powinny przynosić kolejne perspektywy leczenia SM
Początek drugiej dekady XXI w. przyniósł w Unii Europejskiej (UE) nowe rejestracje leków na stwardnienie rozsiane – doustne modulatory receptora sfingozyno-1-fosforanu (S1PR – sphingosine-1-phosphate receptor): ozanimod i ponesimod dla postaci rzutowo-remisyjnej SM (RRSM – relapsing-remitting SM), siponimod dla aktywnej postaci wtórnie postępującej SM (SPSM – secondary progressive SM) oraz przeciwciało monoklonalne anty-CD20 ofatumumab dla postaci RRSM (tab. 1)1-5. Warto wspomnieć również o fumaranie diroksymelu, zarejestrowanym w UE w 2021 r. (w USA zaaprobowany był w 2013 r.); w Polsce nie został jeszcze ujęty w Programie Leczenia Stwardnienia Rozsianego (załącznik B.29)6 – nie jest więc refundowany.
Nowe przeciwciało monoklonalne anty-CD20 w terapii stwardnienia rozsianego
Pierwszym przeciwciałem monoklonalnym anty-CD20 zarejestrowanym w terapii SM był okrelizumab (UE – w 2018 r.), który jest przeciwciałem humanizowanym, podawanym dożylnie. Jego celem są limfocyty B o immunofenotypie CD20+. Okrelizumab jest zarejestrowany dla postaci RRSM oraz jako jedyny lek dla postaci pierwotnie postępującej SM (PPSM – primary progressive SM).
W 2021 r. w UE zarejestrowano ofatumumab – kolejne przeciwciało monoklonalne anty-CD20, które przyłącza się do małej zewnątrzkomórkowej pętli CD20 i uruchamia lizę komórki docelowej w mechanizmie aktywacji dopełniacza. Lek jest samodzielnie przez chorego podawany podskórnie (za pomocą autowstrzykiwacza) co 4 tygodnie w dawce 20 mg. Ważną kwestią jest jego niska immunogenność. Badania rejestracyjne ofatumumabu – ASCLEPIOS I oraz II – prowadzone były z aktywnym komparatorem w postaci teryflunomidu7. Pierwszorzędowym punktem końcowym był roczny wskaźnik rzutów (AAR – annual relapse rate). Drugorzędowe punkty obejmowały:
- potwierdzony postęp niesprawności po 3 lub 6 miesiącach
- liczbę zmian wzmacniających się po podaniu kontrastu gadolinowego Gd(+) w rezonansie magnetycznym (MR)
- liczbę nowych zmian w sekwencji T2 w MR
- zmiany objętości mózgu
- poziom łańcuchów lekkich neurofilamentów (NfL) w surowicy.
