Obrzęk mózgu wokół ogniska nowotworu
lek. Zuzanna Bazan
prof. dr hab. n. med. Tomasz Mandat
- Budowa anatomiczna czaszki powoduje, że nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) są szczególną patologią, odmienną od większości nowotworów. Nie można prowadzić skutecznej terapii nowotworów mózgu bez zrozumienia patofizjologii obrzęku mózgu. Niniejszy artykuł przybliża tę problematykę
Pierwotne nowotwory mózgowia stanowią 2% wszystkich nowotworów osób w wieku 18-70 lat. Równolegle nowotwory mózgowia stanowią 10% zgonów z przyczyn onkologicznych. Ich obecność wiąże się z wystąpieniem ogniskowych deficytów neurologicznych oraz objawów ogólnych związanych ze wzmożonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym (ICP – intracranial pressure) i obrzękiem mózgu1,2,3. Budowa jam czaszki i jej ograniczenia przestrzenne powodują, że nowotwory OUN są patologią szczególną, a wtórny do nich obrzęk mózgu ma kluczowy wpływ na stan chorych oraz skuteczność leczenia farmakologicznego i operacyjnego2,4.
Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego
Do najczęściej rozpoznawanych pierwotnych nowotworów OUN u dorosłych pacjentów należą:
- glejaki
- oponiaki
- gruczolaki przysadki mózgowej.
Nowotwory przerzutowe do mózgowia występują mniej więcej 2-10 razy częściej niż nowotwory pierwotne tej struktury. Najczęściej stwierdzanymi ogniskami pierwotnymi nowotworów przerzutowych do mózgowia są: rak płuc (45%), rak nerki (24%), rak sutka (17%), a także czerniak (u 9% chorych stwierdzane są przyżyciowo ogniska powodujące objawy kliniczne, a u 75% ogniska przerzutowe, bezobjawowe rozpoznawane dopiero autopsyjnie) oraz nowotwory układu krwiotwórczego (23%)2,5-7. Objawy kliniczne pojawiające się wtórnie do obecności nowotworu mózgowia można podzielić na związane z pojawieniem się nadciśnienia wewnątrzczaszkowego i obrzęku mózgu oraz te, które wynikają z ucisku, uszkodzenia lub podrażnienia struktur nerwowych. Pierwsze – stwierdzane u większości pacjentów – są wtórne do obrzęku mózgu, mają charakter niespecyficzny i zwykle manifestują się: rozlanymi, porannymi bólami głowy (24%), porannymi nudnościami i wymiotami, wystąpieniem tarczy zastoinowej na dnie oka oraz napadami padaczkowymi (12%), zaburzeniami wegetatywnymi (nadciśnienie tętnicze, bradykardia, zaburzenia oddychania) oraz zaburzeniami jakościowymi i ilościowymi świadomości (14%). Najczęściej stwierdzane objawy ogniskowe pojawiające się wtórnie do nowotworów mózgowia to: niedowłady kończynowe (20%), zaburzenia zachowania (14%), ataksja (7%), zaburzenia czucia, mowy oraz funkcji nerwów czaszkowych2,3. Rzadziej stwierdzane są deformacje czaszki wtórne do nowotworowych procesów egzofitycznych lub destrukcyjnych. Dynamika narastania symptomów może być różna – mogą pojawić się gwałtownie w ciągu sekund lub narastać w sposób niemal niezauważony tygodniami, a nawet latami2,8,9.
