Palmitoiloetanoloamid – budowa, mechanizm działania i znaczenie kliniczne
prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Przemysław Kotyla
- Palmitoiloetanoloamid – składnik błon komórkowych żywych organizmów, a także substancja pozyskiwana z produktów roślinnych i jaj kurzych – wykazuje interesujące plejotropowe działanie przyczyniające się do ograniczenia intensywności bólu. W niniejszym artykule zostały omówione przeprowadzone na ten temat badania i przedstawiony potencjał tego związku
Budowa chemiczna i przemiany PEA
Palmitoiloetanoloamid (PEA) odkryty w 1957 r. jest naturalnie występującym amidem kwasu tłuszczowego1. Jego źródłem jest soja, żółtko jaja i orzeszki ziemne. Jednocześnie to jeden z najczęściej reprezentowanych przedstawicieli rodziny N-acyletanolamin2, do której należą również anandamid (AEA – arachidonoylethanolamid) – ligand endogennego receptora kannabinoidowego, oraz etanoamid (OEA – oleoylethanolamide) – czynnik sytości2. Palmitoiloetanoloamid jest związkiem o wysokiej lipofilności, co nastręcza znacznych trudności w stworzeniu formuły farmaceutycznej zapewniającej optymalną absorpcję. Po podaniu drogą doustną kolejnym etapem na szlaku przemian egzogennego PEA jest jego wstępne przekształcenie umożliwiające właściwe wchłanianie na poziomie jelita.
Degradacja PEA polega na enzymatycznej hydrolizie z wytworzeniem kwasu palmitynowego oraz etanolaminy. W procesie tym bierze udział amidowa hydrolaza kwasów tłuszczowych (FAAH – fatty acid amide hydrolase)3, która jest enzymem związanym z błoną retikulum endoplazmatycznego, działającym głównie w środowisku zasadowym. Substratami dla FAAH w przekształcaniu PEA są liczne związki należące do acetyloetanolamin, acylamin oraz acytauryn4. Innym enzymem odpowiedzialnym za przemiany PEA, który został wykryty u ludzi w kroplach lipidowych, jest FAAH25.
Występujący naturalnie w organizmie PEA syntetyzowany jest w obrębie błon komórkowych i działa głównie lokalnie, a jego obecność stwierdza się we wszystkich tkankach organizmu, wliczając w to ośrodkowy układ nerwowy (OUN)6,7. W przeciwieństwie do podawanego egzogennie PEA występujące endogenne związki PEA metabolizowane są przez inną grupę enzymów, znanych jako amidaza kwasu N-acyletanolaminowego (NAAA – N-acylethanolamine acid amidase) działająca w kwaśnym środowisku liposomów. Przypuszczalnie takie rozmieszczenie enzymów odpowiedzialnych za metabolizm PEA może wskazywać na różny sposób metabolizowania jego endogennych i egzogennych cząsteczek5.
Znaczenie biologiczne PEA
Na podstawie charakterystyki PEA dokonanej w połowie ubiegłego wieku oraz potwierdzenia jego obecności w tkankach ludzi wykazano, że znaczenie tego lipidowego komponentu wykracza daleko poza udział w formowaniu struktur lipidowych błon komórkowych...
