American Heart Association w czasopiśmie „Stroke” w sierpniu 2024 r. podejmuje niezwykle istotny problem wpływu jakości snu i określonych zaburzeń snu na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza w starzejącej się populacji. Dane epidemiologiczne wskazują, że zaburzenia snu oraz rytmu czuwania i snu są istotnymi czynnikami ryzyka wystąpienia chorób neurologicznych, szczególnie udaru mózgu, łagodnych zaburzeń poznawczych i chorób otępiennych. W niniejszym artykule przedstawiono najważniejsze zagadnienia poruszone w publikacji oryginalnej, wynikające z nich wnioski i krótki polski komentarz uzupełniający oświadczenie AHA¹.

Zdrowie mózgu

Autorzy artykułu posługują się pojęciem zdrowego mózgu, zarówno w aspekcie strukturalnym, jak i funkcjonalnym ośrodkowego układu nerwowego. Ocena zdrowia mózgu obejmuje kliniczne badanie neurologiczne z oceną funkcji poznawczych, stanu psychicznego i wyniki badań pomocniczych, zwłaszcza neuroobrazowych. Choroby mózgu, wskazywane w artykule jako mające istotny związek z zaburzonym snem, to przede wszystkim choroby mózgowo-naczyniowe, łącznie z bezobjawowymi zmianami naczyniopochodnymi, widocznymi jedynie w badaniach neuroobrazowych, a także choroby otępienne, w tym choroba Alzheimera.

Sen fizjologiczny i jego znaczenie dla zdrowego mózgu

Sen fizjologiczny jest stanem charakteryzującym się zmieniającą się cyklicznie czynnością bioelektryczną mózgu, zmniejszoną reaktywnością na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne, zmienną aktywnością mięśniową. Prawidłowy sen nocny u osób dorosłych powinien trwać 7-8 godzin i składać się z 4-6 cykli snu non-rapid eye movement sleep (NREM) i rapid eye movement sleep (REM), następujących po sobie. Cykl snu NREM–REM trwa 90-120 minut. Na sen fazy NREM składa się kilka rodzajów snu – od najpłytszego (stadium N1), u zdrowej osoby dorosłej stanowiącego ok. 5% całkowitego czasu snu, przez sen stadium N2 (45-50% całkowitego czasu snu) do snu głębokiego, wolnofalowego, stadium N3 (20-25% całkowitego czasu snu). Sen fazy REM jest szczególnym rodzajem snu, w czasie którego czynność bioelektryczna mózgu przypomina stan płytkiego snu, wymieszanego z fragmentami typowymi dla stanu czuwania, w odprowadzeniach elektrookulogramu (EOG) widoczne są charakterystyczne szybkie ruchy gałek ocznych, natomiast w odprowadzeniach z mięśni podbródkowych rejestrowana jest czynność mięśniowa o niskiej amplitudzie. W czasie stadiów snu REM dochodzi do zmian rytmu oddechowego, przyspieszenia częstości serca i zmienności ciśnienia tętniczego krwi. Architektura snu zmienia się z wiekiem, u osób starszych jego jakość ulega pogorszeniu związanemu z fragmentacją snu i jego spłyceniem.