Psychopatia a zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym – czy są znane jakieś powiązania?
lek. Agnieszka Nowak1
lek. Monika Nowak2
- Psychopatia jest neuropsychiatrycznym zaburzeniem, które charakteryzuje się m.in. uporczywymi zachowaniami antyspołecznymi i zubożeniem reakcji emocjonalnych. Jej patogeneza jest złożona i nie do końca poznana. Przeprowadzane badania analizują związek psychopatii z zaburzeniami struktury mózgu, przede wszystkim układu limbicznego. Opublikowane do tej pory wyniki badań są jednak częściowo sprzeczne i wciąż nie jesteśmy w stanie jednoznacznie powiązać psychopatii ze zmianami w mózgu
Rys historyczny
Na początku XIX w. Philippe Pinel podzielił zaburzenia psychiczne na pięć rodzajów – na drugim miejscu umieścił manię bez delirium (mania without delirium). Był to jednocześnie pierwszy opis zaburzenia znanego dziś jako psychopatia. Ten francuski psychiatra opisał mężczyznę, u którego występowały ataki wściekłości w reakcji na jakikolwiek sprzeciw lub przeszkodę, choć nie wykazywał zaburzeń intelektualnych. Pinel zauważył, że istnieją osoby, które nie mają zaburzeń rozumienia, ale którymi rządzi instynktowna i niezrozumiała wściekłość połączona ze skłonnością do aktów przemocy1. Przez kolejne lata wielu naukowców zajmowało się badaniem osób o podobnych cechach, niemniej termin „psychopatia” wprowadził dopiero Julius Koch w 1891 r. Pięćdziesiąt lat później Hervey Cleckley w książce „Mask of sanity” („Maska zdrowia psychicznego”) opisał 21 cech charakterystycznych dla psychopaty, a następnie w 1976 r. zmniejszył ich liczbę do 16. Wyszczególnił m.in.2:
- powierzchowny urok
- wysoki iloraz inteligencji
- brak urojeń
- brak wyrzutów sumienia lub wstydu
- występowanie zachowań antyspołecznych bez adekwatnego motywu.
Robert Hare, bazując na liście Cleckleya, przedstawił w 1980 r. zestaw 22 wyróżników psychopaty. Kilkanaście lat później (1991 r.) zmodyfikował ją, m.in. usuwając 2 z nich: nadużywanie substancji psychoaktywnych oraz wcześniejszą diagnozę psychopatii, i stworzył skalę znaną dziś jako Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R). W międzyczasie powstawała też klasyfikacja zaburzeń psychicznych – Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), a jej pierwsza edycja (DSM-1) z 1952 r. wyróżniła socjopatyczne zaburzenie osobowości, które swoim pojęciem miało obejmować to, co wcześniej uznawano za osobowość psychopatyczną; późniejsza DSM-2 (1968 r.) opisała osobowość antyspołeczną3. Kolejne z klasyfikacji (DSM-3 i zmodyfikowana DSM-3-R) wywołały dyskusję na temat różnic między nimi a skalą Hare’a3. Kryteria antyspołecznego zaburzenia osobowości w aktualnie obowiązującej DSM-5 (2013 r.) zmodyfikowano, dodając 3 wyróżniki mogące wskazywać na potencjalną psychopatię; są nimi: niski poziom lęku, niski poziom wycofania społecznego i duża potrzeba bycia w centrum uwagi.
