Właściwa diagnostyka różnicowa wytrzeszczu i zapadnięcia gałki ocznej umożliwia szybkie podjęcie właściwego postępowania. Jest to szczególnie ważne u chorych z podejrzeniem nowotworu, po urazie oczodołu lub z przetoką szyjno-jamistą. Leczenie powinien prowadzić zespół wielospecjalistyczny.

Gałka oczna osadzona jest w oczodole w sposób stabilny dzięki otaczającym ją tkankom miękkim. Fizjologicznie podlega jedynie niewielkiemu przemieszczeniu w osi przednio-tylnej w wyniku działania mięśni gładkich (Müllera). Patologiczne przemieszczenie gałki ocznej ku przodowi lub tyłowi nazywamy odpowiednio wytrzeszczem (exophthalmus) i zapadnięciem (enophthalmus). Wystąpienie któregoś z powyższych objawów, z reguły łatwych do klinicznej oceny, powinna budzić niepokój lekarza okulisty.

Metody diagnostyczne

Przemieszczenie gałki ocznej w obrębie oczodołu dla doświadczonego okulisty jest widoczne przy pierwszym spojrzeniu na pacjenta. Często jednak w celu potwierdzenia podejrzenia wykonuje się prostą ocenę: należy stanąć za pacjentem, który siedzi i spogląda w dół. Badający, cały czas patrząc z góry, unosi symetrycznie górne powieki pacjenta i ocenia wzajemne położenie szczytów obu rogówek badanego. Taka metoda pozwala wykryć znaczną, kilkumilimetrową asymetrię położenia gałek ocznych w osi przednio-tylnej.

Do precyzyjnego określenia wielkości wytrzeszczu konieczne jest jednak badanie egzoftalmometryczne. Badanie przeprowadza się za pomocą egzoftalmometru Hertla. Jest on zbudowany z dwóch identycznych części, z których każda wyposażona jest w dwa lusterka ułożone pod kątem prostym, połączone poziomą metalową listwą, po której można przesuwać jedną ruchomą część urządzenia. W trakcie badania końcówki egzoftalmometru opiera się w okolicy skroniowej na zewnętrznych krawędziach oczodołów i ustawia tak, aby badający widział w lusterkach jednocześnie szczyty obu rogówek i odbicie podziałek milimetrowych na przyrządzie. W ten sposób określa się odległość szczytu rogówki od zewnętrznego brzegu oczodołu. Podczas pomiaru prawego oka pacjent powinien fiksować oko lewe badającego, a podczas oceny lewego oka chorego odpowiednio prawe oko badającego. W celu zapewnienia powtarzalności wyników należy pamiętać, aby wraz z pomiarem odnotować rozstaw egzoftalmometru, przy którym wykonywane było badanie. Seryjne pomiary są najbardziej wiarygodne, jeśli przeprowadza je ta sama osoba przy użyciu tego samego sprzętu.

Ilościowej oceny wytrzeszczu można również dokonać za pomocą przejrzystej plastikowej linijki, którą opieramy o zewnętrzną krawędź oczodołu i z podziałki odczytujemy położenie szczytu rogówki badanego oka. Prawidłowe wartości w populacji osób doro...