Test EOG jest cenną, a przy tym tanią dodatkową metodą ułatwiającą rozpoznanie niektórych schorzeń oczu. Odgrywa kluczową rolę w rozpoznawaniu makulopatii żółtkowatej Besta.

Kliniczny elektrookulogram (EOG) jest testem elektrofizjologicznym oceniającym funkcję zewnętrznych warstw siatkówki oraz nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE – retinal pigment epithelium).¹ Między rogówką a tylną częścią oka (w okolicy nerwu wzrokowego) występuje różnica elektrycznego potencjału zwana stałym potencjałem oka. Jego źródłem jest głównie nabłonek barwnikowy siatkówki. Wartość tego potencjału zmienia się w zależności od oświetlenia siatkówki. Po wyłączeniu światła stały potencjał oka obniża się przez 8-10 minut. Ponowne włączenie światła powoduje dalsze obniżenie stałego potencjału oka przez 60-75 sekund (tzw. szybka oscylacja), po czym przez kolejne 7-14 minut następuje znaczny jego wzrost. Zmiany stałego potencjału oka w różnych warunkach oświetlenia są zależne od zmiany przepuszczalności jonów w błonie podstawnej nabłonka barwnikowego regulowanej częściowo przez gen BEST1. EOG mierzy pośrednio amplitudę stałego potencjału oka w adaptacji do ciemności i jasności. W praktyce klinicznej najczęściej stosuje się współczynnik Ardena (stosunek maksymalnej amplitudy EOG w adaptacji dziennej do minimalnej amplitudy EOG w adaptacji nocnej).

Jak już wspomniano, sygnał EOG jest związany z istniejącą stałą w danych warunkach oświetlenia różnicą potencjałów między przednim (dodatnim) i tylnym (ujemnym) biegunem gałki ocznej. Uważa się, że sygnał ten odzwierciedla oddziaływania między warstwą fotoreceptorów a nabłonkiem barwnikowym (ryc. 1).^1,3

Ponieważ nie jest możliwy nieinwazyjny pomiar napięcia stałego występującego między obydwoma biegunami gałki ocznej, rejestracji sygnału EOG dokonuje się przy wymuszonych ruchach oka, najczęściej w płaszczyźnie poziomej. Zmiany położenia spolaryzowanej gałki ocznej wywołują przemienne napięcie między elektrodami umieszczonymi w kątach oka. Sygnał ten ma amplitudę około 100-300 μV na 10° ruchu gałki ocznej. Wartość ocenianej w teście EOG amplitudy zależy od adaptacji oka i od stanu funkcjonalnego siatkówki, co uzasadnia przydatność testu w diagnostyce niektórych jej schorzeń. Kształt odpowiedzi EOG w adaptacji wstępnej, dziennej (LA – light adaptation) i nocnej (DA – dark adaptation) przedstawiono na rycinie 2.

Przeprowadzenie testu

Od strony technicznej test EOG nie jest szczególnie trudny do przeprowadzenia, ale z uwagi na długi czas badania (około 30-40 min; ryc. 2) należy zachować szczególną staranność podczas jego wykonywania: