Zaburzenia funkcjonowania wzrokowego w uszkodzeniach mózgu u dzieci

lek. Maria Turska

Ośrodek Okulistyki Klinicznej SPEKTRUM we Wrocławiu

Adres do korespondencji: lek. Maria Turska, Ośrodek Okulistyki Klinicznej SPEKTRUM, ul. Zaolziańska 4, 53-334 Wrocław

Dziecko z prawidłową lub jedynie nieznacznie obniżoną ostrością wzroku i uszkodzonym ośrodkowym układem nerwowym może mieć bardzo duże problemy z orientacją w otoczeniu, rozpoznawaniem obiektów lub osób. Wczesne i właściwe rozpoznanie poszczególnych trudności wzrokowych u dzieci z mózgowym uszkodzeniem widzenia pozwala ustalić właściwą rehabilitację oraz wprowadzić zasady ułatwiające codzienne życie.

W codziennej praktyce okulistycznej oceniając funkcję widzenia badamy ostrość wzroku do dali i bliży, oceniamy poczucie barw i stereopsję, czasem kierujemy na badanie pola widzenia. A co z badaniem pozostałych funkcji widzenia? Fizjologicznie na widzenie składa się:

  • widzenie szczegółów zależne od oświetlenia i odległości
  • pole widzenia
  • rozpoznawanie koloru
  • postrzeganie kształtu
  • wrażliwość na kontrast
  • percepcja ruchu
  • umiejętność przeszukiwania, lokalizowania
  • widzenie przestrzenne, czyli stereopsja
  • osiąganie wyższych sprawności wzrokowych, m.in.:
    – dobieranie obiektów i obrazków według określonych cech
    – odnajdywanie szczegółów na obrazkach
    – dopełnianie wzrokowe
    – znaki abstrakcyjne.

Do oceny zaburzeń funkcjonowania wzrokowego w uszkodzeniach mózgu u dzieci nie wystarczy badanie okulistyczne w gabinecie lekarskim. Wskazana jest dokładna analiza zachowań dziecka poprzedzona wnikliwą obserwacją, wywiad z jego opiekunami, a także ocena większej liczby funkcji wzrokowych niż te, które badamy w codziennej praktyce, czyli funkcjonalna ocena widzenia (tab. 1).

Organizacja kory wzrokowej oraz objawy uszkodzenia jej elementów

Układ wzrokowy człowieka obejmuje oko, drogi wzrokowe oraz korowe i podkorowe ośrodki mózgowe. Gałka oczna odpowiada za prawidłową recepcję bodźców wzrokowych, drogi wzrokowe za przewodzenie (transmisio), a ośrodki wzrokowe w korze mózgu za percepcję (perceptio). Sprawne funkcjonowanie całego układu wzrokowego warunkuje prawidłowe widzenie. Uważa się, że odpowiedzialne za widzenie ośrodki w korze mózgowej znajdują się w korze potylicznej w okolicy szczeliny ostrogowej.

W 1982 r. Ungerleider i Mishkin, a następnie w 1995 r. David Milner i Melvyn Goodale przedstawili tezę o istnieniu dwóch odrębnych systemów przetwarzających dane wzrokowe: drogi brzusznej oraz drogi grzbietowej (ryc. 1).1,2

Droga brzuszna

Droga brzuszna (ventral stream) obejmuje korę dolno-ciemieniową oraz skroniową i pozwala świadomie rozpoznać i zrozumieć, co jest widziane. Sprawna kora wzrokowa brzuszna odpowiada za ostre widzenie szczegółów, rozpoznawanie różnic w kontraście, u...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Mózgowe uszkodzenia widzenia

Mózgowe uszkodzenie widzenia (CVI – cerebral visual impairment) obejmuje wszystkie struktury, których uszkodzenie bezpośrednio lub pośrednio wpływa na zaburzenia funkcji widzenia. [...]

Wskazówki w uszkodzeniach szlaków kory wzrokowej

Przy uszkodzeniu drogi brzusznej kory wzrokowej, mając świadomość problemów, na jakie napotyka dziecko, powinniśmy dawać mu możliwość sprawdzania pewnych informacji wzrokowych [...]

Podsumowanie

Uszkodzenia mózgu prowadzące do zaburzeń widzenia mają ogromny wpływ na samodzielne funkcjonowanie pacjenta. Bardzo ważne jest więc interdyscyplinarne ustalenie rozpoznania i leczenie [...]
Do góry