Zakres potencjalnych późnych powikłań po operacji zaćmy jest szeroki. Do najczęstszych zalicza się m.in. zmiany dotyczące centralnej części siatkówki, powikłania rogówkowe czy późne zapalenie wewnątrzgałkowe. W artykule omówiono zasady diagnostyki i leczenia tego typu powikłań, a także profilaktyki niektórych z nich.

Wprowadzenie

Operacja zaćmy jest obecnie najczęściej wykonywaną operacją chirurgiczną o potwierdzonym wysokim bezpieczeństwie i skuteczności, której wykładnikiem jest uzyskana po operacji dobra, wcześniej zaplanowana ostrość wzroku. Pomimo istotnej poprawy wyników czynnościowych bezpośrednio po zabiegu i we wczesnym okresie pooperacyjnym zakres potencjalnych późnych powikłań pooperacyjnych jest szeroki. Wśród najczęściej występujących późnych powikłań szczególnie istotne są m.in. zmiany dotyczące centralnej części siatkówki, powikłania rogówkowe czy późne zapalenie wewnątrzgałkowe.

Torbielowaty obrzęk plamki

Nawet po niepowikłanym zabiegu operacyjnym w pewnym odsetku przypadków może wystąpić torbielowaty obrzęk plamki (CMO – cystoid macular oedema). Przyjmuje się, że patogeneza CMO, określanego również mianem zespołu Irvina-Gassa, wiąże się z akumulacją przesięku w zewnętrznej warstwie splotowatej i wewnętrznej warstwie jądrzastej siatkówki, głównie wokół dołeczka, czego efektem jest powstanie śródsiatkówkowych przestrzeni torbielowatych (ryc. 1).^1-3

Szacuje się, że po niepowikłanej operacji zaćmy klinicznie dostrzegalne zmiany torbielowate w plamce występują u 1-2% pacjentów i są jedną z głównych przyczyn pogorszenia ostrości wzroku po operacji zaćmy.¹ Wiadomo też, że subkliniczny pooperacyjny obrzęk plamki stwierdzany w optycznej koherentnej tomografii (OCT – optical coherence tomography) i/lub angiografii fluoresceinowej (AF) bez zauważalnych zmian w widzeniu dotyczy znacznie większego odsetka operowanych chorych.

Coraz więcej publikacji wskazuje, że przyczyna torbielowatego obrzęku plamki jest wieloczynnikowa. Główną rolę w jego wystąpieniu po operacji zaćmy przypisuje się procesowi zapalnemu, którego kaskada prowadzi ostatecznie do przerwania bariery fizjologicznej krew–ciecz wodnista i/lub bariery krew–siatkówka. Można przypuszczać, że w wyniku „naruszenia” integralności komory przedniej i struktur przedniego odcinka oka podczas operacji usunięcia zaćmy dochodzi do różnego stopnia uszkodzenia ścisłych połączeń międzykomórkowych – zonula occludens naczyń, tęczówki, ciała rzęskowego – oraz do pobudzenia mitotycznego komórek nabłonka torebki soczewki.