Jaskra jest przewlekłą chorobą degeneracyjną dotykającą nerw wzrokowy, w której dochodzi do utraty komórek zwojowych siatkówki i ich aksonów. Ze względu na to, że neuropatia jaskrowa stanowi powszechny problem zdrowotny, każdy okulista pracujący w szpitalu czy w przychodni będzie miał kontakt z chorym na jaskrę. Zatem informacje na temat patomechanizmów odpowiedzialnych za jej powstanie, leczenia i nowych możliwości terapeutycznych są cenną wiedzą dla każdego praktykującego specjalisty chorób oczu. W artykule omówiono rolę i możliwości neuroprotekcyjnego leczenia jaskry, podkreślając udowodnione naukowo działanie cytykoliny. Jej stosowanie zyskuje na znaczeniu i wspomaga dotychczas dostępną farmakoterapię.

Wstęp

Jaskra jest jedną z głównych przyczyn nieodwracalnej ślepoty na świecie¹ i dlatego stanowi poważny problem zdrowia publicznego. Ogólna liczba chorych na jaskrę w 2013 r. wynosiła 44 mln. Prognozuje się, że do 2020 r. wzrośnie ona do 53 mln, co wiąże się ze starzeniem się społeczeństwa.² Ogólnie odsetek pacjentów z jaskrą wynosi 1-2%, a w grupie osób >70 r.ż. nawet 5%,² z czego ¾ (74%) to chorzy z jaskrą pierwotną otwartego kąta (POAG – primary open angle glaucoma).³

Jaskra jest rodzajem neuropatii zwyrodnieniowej charakteryzującej się utratą komórek zwojowych siatkówki (RGC – retinal ganglion cell) z następowymi ubytkami w polu widzenia.¹ Mimo że wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe (IOP – intraocular pressure) stanowi najważniejszy czynnik ryzyka rozwoju choroby, to jego występowanie nie jest konieczne dla powstania neuropatii jaskrowej.²

Udowodniono korzyści z obniżania ciśnienia wewnątrzgałkowego w hamowaniu progresji jaskry pierwotnej otwartego kąta, jednak oszacowane ryzyko jednostronnego ubytku widzenia u pacjentów z POAG na poziomie 27% było wyższe, niż wcześniej oczekiwano.³ Zatem redukcja ciśnienia wewnątrzgałkowego może nie wystarczać do ograniczenia choroby u pewnej grupy osób z rozpoznaną jaskrą. W tych przypadkach rozważa się alternatywne sposoby leczenia, jak chociażby neuroprotekcję.

Neuroprotekcja i neurodegeneracja

Neuroprotekcja oznacza działanie skierowane na ochronę komórki nerwowej przed jej uszkodzeniem i eliminacją.4 W neuropatii jaskrowej celem postępowania neuroprotekcyjnego jest zmniejszenie czynników ryzyka, których występowanie prowadzi do przedwc...

Obumieranie komórek zwojowych, których aksony tworzą nerw wzrokowy, jest spowodowane uszkodzeniem neuronu w wyniku zaburzenia transportu aksoplazmatycznego, niedotlenienia, działania lokalnych mediatorów zapalnych (tj. glutaminianu, tlenku azotu c...