ŚWIĄTECZNA DARMOWA DOSTAWA od 20 grudnia do 8 stycznia! Zamówienia złożone w tym okresie wyślemy od 2 stycznia 2025. Sprawdź >
Rak kolczystokomórkowy (płaskonabłonkowy) spojówki – diagnostyka i leczenie
dr n. med. Wojciech Adamski1
prof. dr hab. n. med. Jarosław Kocięcki1
prof. dr hab. n. med. Andrzej Marszałek2
dr hab. n. med. Iwona Rospond-Kubiak1
- Inwazyjny rak kolczystokomórkowy spojówki wymaga dokładnej diagnostyki i leczenia uzupełniającego, które zostały szczegółowo opisane w artykule
- W związku ze zwiększającą się długością życia pacjentów nowotworzenie płaskonabłonkowe może być w przyszłości częściej spotykanym problemem w codziennej praktyce lekarza okulisty
Rak kolczystokomórkowy lub płaskonabłonkowy (SCC – squamous cell carcinoma) spojówki to najbardziej zaawansowana postać z zakresu schorzeń spojówki nazywanych nowotworzeniem płaskonabłonkowym powierzchni oka (OSSN – ocular surface squamous neoplasia). OSSN to proces zagrażający widzeniu, a w skrajnych przypadkach również życiu pacjenta. Jest to najczęstszy niebarwnikowy nowotwór powierzchni oka1.
Przez lata w piśmiennictwie opisywano wiele zmian nowotworowych spojówki wywodzących się z nabłonka płaskiego, począwszy od łagodnej dysplazji, przez wewnątrznabłonkowe nowotworzenie spojówkowe (CIN – conjunctival intraepithelial neoplasia), aż do raka płaskonabłonkowego spojówki. Brakowało jednak spójnej i jasnej terminologii oraz klasyfikacji tej grupy schorzeń oka. W 1978 r. Pizzarello i Jakobiec2 zaproponowali nazewnictwo będące swoistym odzwierciedleniem terminologii wewnątrznabłonkowego nowotworzenia z powodzeniem używanego w ginekologii. Następnie Waring i wsp.3 rozszerzyli tę klasyfikację o nowotwory obejmujące rogówkę, a ostatecznie Lee i Hirst4 w 1995 r. postulowali wprowadzenie nadrzędnego terminu płaskonabłonkowego nowotworzenia powierzchni oka, czyli właśnie OSSN. W zależności od obrazu histopatologicznego nowotworzenie płaskonabłonkowe spojówki zalicza się do CIN, określanej stopniem zaawansowania 1-3, dotyczącej jedynie nabłonka oraz inwazyjnego raka kolczystokomórkowego. Inwazyjność SCC oznacza, że komórki nowotworu przedostały się przez błonę podstawną nabłonka, naciekając zrąb spojówki5. Najnowsze doniesienia postulują wyróżnienie dwóch typów inwazyjnego SCC – mikroinwazyjnego (miSCC) – o nacieku sięgającym nie dalej niż 0,2 mm pod błoną podstawną i SCC – naciekającego głębiej niż 0,2 mm6. Do czynników ryzyka rozwoju OSSN, a więc i SCC zalicza się ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe i infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus – HPV) czy HIV7.
Zapadalność na SCC w populacji rasy białej szacuje się na poziomie 0,3/100 000, rośnie ona wraz z wiekiem i jest zdecydowanie większa na niższych szerokościach geograficznych w związku z większą ekspozycją na promieniowanie UV8. W związku z wydłużającą się długością życia pacjentów nowotworzenie płaskonabłonkowe może być w przyszłości nieco częściej spotykanym problemem w codziennej praktyce lekarza okulisty.
