Nieprawidłowe ustawienie głowy (AHP – abnormal head posture) można często obserwować nie tylko u pacjentów okulistycznych. Przyczyny występowania asymetrycznego ustawienia głowy u dzieci lub dorosłych są złożone i wymagają interdyscyplinarnej diagnostyki okulistycznej, ortoptycznej, pediatrycznej, neurologicznej, fizjoterapeutycznej, ortopedycznej i laryngologicznej¹. Zaobserwowanie tej nieprawidłowości u pacjenta powinno skłaniać do dalszej diagnostyki w celu ustalenia przyczyny zaburzenia oraz ewentualnego wdrożenia leczenia.

Wyrównawcze ustawienie głowy (WUG) może się pojawić jako odpowiedź na zaburzenia posturalne, np. jako reakcja nastawcza przy asymetrycznym wzorcu posturalnym (przechylenie głowy zazwyczaj w kierunku strony skróconej). Dodatkowo może być konsekwencją zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego, np. w przypadku hemiplegii, czy zaburzeń układu wzrokowego^2,3. Z drugiej strony podłożem WUG może być jednostronny niedosłuch³. Jak widać, patogeneza tego objawu jest różnorodna i czasami trudno jednoznacznie ustalić bezpośrednią przyczynę wyrównawczego, asymetrycznego ustawienia głowy, dlatego tak ważne jest wielospecjalistyczne podejście do pacjenta.

W niniejszym opracowaniu przedstawiono najczęstsze przyczyny WUG ze szczególnym uwzględnieniem często spotykanych schorzeń okulistycznych i zaburzeń posturalnych oraz omówiono najważniejsze badania niezbędne do skutecznego przeprowadzenia diagnostyki różnicowej.

Definiując nieprawidłowe ustawienie głowy, odnosimy się do prawidłowej pozycji głowy rozpatrywanej w trzech płaszczyznach ruchu: czołowej, strzałkowej i horyzontalnej. Wyrównawcze ustawienie głowy może występować względem jednej płaszczyzny lub kilku płaszczyzn w charakterystycznej dla konkretnych zaburzeń kombinacji.

Nieprawidłowa pozycja głowy może mieć charakter (ryc. 1):

• skręcenia głowy w prawą lub lewą stronę względem pozycji wyjściowej w płaszczyźnie czołowej
• obniżenia lub uniesienia podbródka względem pozycji wyjściowej w płaszczyźnie horyzontalnej
• przechylenia głowy na prawą lub lewą stronę w płaszczyźnie strzałkowej.

Epidemiologia wyrównawczego ustawienia głowy

Trudno dokładnie określić częstość występowania WUG w populacji ze względu na niewielką liczbę opublikowanych badań zawierających rzetelne dane epidemiologiczne. Boricean i Barar odnotowali WUG u 5,6% populacji ogólnej i 3,2% populacji dziecięcej4...