Ocena widzenia obuocznego u niemowląt i małych dzieci
mgr Agnieszka Rosa ortoptysta, pedagog, terapeuta zajęciowy. Redaktor merytoryczna działu ortoptyka
lek. Agata Joanna Ordon
dr hab. n. med. Piotr Loba
Adres do korespondencji:
mgr Agnieszka Rosa
Centrum Terapii Widzenia i Rozwoju Orticus
ul. Kościuszki 10,
05-825 Grodzisk Mazowiecki
e-mail: agarosa@vp.pl
- Dokładna ocena widzenia obuocznego u niemowląt i małych dzieci z zastosowaniem odpowiednio dobranych metod jest kluczowa w diagnostyce zaburzeń rozwoju widzenia i planowaniu odpowiedniego postępowania terapeutycznego
- Uzyskanie kompleksowej informacji na temat funkcjonowania wzrokowego dziecka jest możliwe dzięki ścisłej współpracy okulisty z ortoptystą
- W artykule przedstawiono wybrane metody oceny widzenia obuocznego u niemowląt i małych dzieci stosowane w praktyce okulistycznej i ortoptycznej
Zmysł wzroku, którego najintensywniejszy rozwój rozpoczyna się po urodzeniu, pozwala na odbiór większości bodźców pochodzących ze świata zewnętrznego. Umożliwia on nie tylko obserwację przez dziecko otaczającego je świata, ale przede wszystkim warunkuje szeroko pojęty rozwój poznawczy i motoryczny, czego wyrazem jest osiąganie kolejnych kamieni milowych. Po przyjściu dziecka na świat dla płynnego i właściwego rozwoju widzenia niezbędna jest prawidłowa budowa narządu wzroku oraz jego odpowiednia stymulacja. Rozwój ten, zwłaszcza w okresie niemowlęcym, jest wysoce plastyczny i może zostać zakłócony lub zmodyfikowany przez zewnętrzne bądź wewnętrzne czynniki środowiskowe1. Nieprawidłowości, takie jak wady refrakcji, zez czy deprywacja sensoryczna, mogą prowadzić do wystąpienia niedowidzenia, które według badań dotyka 1-5% dzieci na całym świecie2,3.
Wspomniane powyżej zaburzenia widzenia obuocznego są jednym z głównych obszarów zainteresowania ortoptystów i okulistów dziecięcych. Według piśmiennictwa częstość ich występowania u niemowląt urodzonych o czasie wynosi 0,7-9,9%, zaś w przypadku wcześniaków odsetek ten może sięgać nawet 42%, dlatego wcześniactwo, obok nadwzroczności i astygmatyzmu, traktowane jest jako niezależny czynnik ryzyka rozwoju zeza4.
Z uwagi na to, że skuteczność leczenia niedowidzenia, które często towarzyszy chorobie zezowej, maleje wraz z wiekiem dziecka, wielu autorów podkreśla rolę badań przesiewowych oraz odpowiednio wcześnie podjętego leczenia (nawet w wieku niemowlęcym) w zwiększeniu szans na osiągnięcie prawidłowej ostrości wzroku5,6.
Ocena prawidłowego rozwoju widzenia jest ważnym obszarem pracy lekarzy okulistów i ortoptystów. Dlatego ich współpraca jest niezbędna do uzyskania pełnej, kompleksowej informacji na temat funkcjonowania wzroku dziecka, w tym oceny poziomu rozwoju widzenia obuocznego. Pozwala ona na wzajemną wymianę doświadczeń i spostrzeżeń, co przekłada się na kompleksowe określenie potencjału i występujących trudności w pracy układu wzrokowego nie tylko w aspekcie stricte okulistycznym, ale również strabologicznym oraz funkcjonalnym.
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Metody badania okulistycznego i ortoptycznego
Badanie okulistyczne niemowląt i małych dzieci powinno obejmować ocenę:
Badanie przedniego odcinka oka
W przeciwieństwie do pacjentów dorosłych przedni odcinek oka u niemowląt i małych dzieci nie może zostać zbadany w klasycznej lampie szczelinowej. Do oceny przedniego odcinka [...]
Badanie tylnego odcinka oka
Badanie dna oka u niemowląt i małych dzieci można przeprowadzić za pomocą oftalmoskopii zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej, jednak z uwagi na znacznie większe pole [...]
Ocena wady refrakcji
Za złoty standard w wykrywaniu niemiarowości oka u dzieci uważa się badanie refrakcji poprzedzone cykloplegią, czyli porażeniem akomodacji8,9. U noworodków i małych dzieci pomiaru dokonuje [...]
Pomiar ciśnienia śródgałkowego
Badanie ciśnienia śródgałkowego jest jednym z podstawowych elementów oceny okulistycznej. Jednak u niemowląt i małych dzieci niezwykle rzadko stwierdza się nieprawidłowe wartości tego parametru. [...]
Ocena ostrości wzroku
Przed przystąpieniem do oceny widzenia obuocznego u małego pacjenta należy pamiętać o zbadaniu ostrości wzroku, bowiem różnowzroczność (anizometropia) jest jedną z częstych przyczyn zaburzeń [...]
Rozwój widzenia obuocznego
Na widzenie obuoczne składają się: jednoczesna percepcja, fuzja i widzenie stereoskopowe. Początki rozwoju widzenia obuocznego przypadają mniej więcej na 4 miesiąc życia [...]
Ocena ustawienia oczu i widzenia obuocznego u dzieci i niemowląt
Ocena ustawienia gałek ocznych, ich ruchomości oraz poziomu rozwoju widzenia obuocznego u dzieci i niemowląt jest niewątpliwie ważną procedurą zarówno ortoptyczną, jak i okulistyczną. [...]
Zez fizjologiczny
Ze względu na niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego w początkowych miesiącach życia dziecka gałki oczne mogą być ustawione nierównolegle, co uznaje się za [...]
Epicanthus, pseudostrabismus czy tropia?
Rozpoczynając diagnostykę nieprawidłowego ustawienia gałek ocznych u niemowląt, w pierwszej kolejności należy wykluczyć o wiele częściej występującego zeza pozornego (pseudostrabismus), czyli fałszywe wrażenie istnienia [...]
Ocena fiksacji
W pierwszym miesiącu życia noworodek potrafi krótkotrwale fiksować wzrok. W początkowym etapie rozwoju fiksacja jest jednooczna, naprzemienna (dziecko patrzy raz jednym, raz drugim [...]
Ocena ruchomości gałek ocznych
Ocena ruchomości gałek ocznych u starszych dzieci jest stosunkowo prostą procedurą, natomiast u niemowląt i dzieci słabo współpracujących może okazać się kłopotliwa do wykonania. [...]
Ocena konwergencji
Tuż po urodzeniu u noworodków nie występuje odruch konwergencji do bliży. Zdolność ta rozwija się w ciągu pierwszych tygodni życia, stopniowo zyskując coraz [...]
Ocena widzenia stereoskopowego
Mimo obecności widzenia obuocznego w pierwszym półroczu życia dziecka ocena widzenia stereoskopowego jest trudna do przeprowadzenia u większości dzieci. Większość testów wymaga założenia [...]
Podsumowanie
Podsumowując, prawidłowo rozwinięty i sprawnie funkcjonujący układ wzrokowy jest niezwykle istotny dla właściwego rozwoju dziecka, a co za tym idzie – jego funkcjonowania [...]
