Skrzydlik (ryc. 1, 2) jest to powierzchowna włóknisto-naczyniowa tkanka narastająca od strony nosowej gałki ocznej w formie trójkątnej z obszaru rąbka spojówki w kierunku rogówki. Jego charakterystyczny wygląd na pierwszy rzut kojarzy się ze skrzydełkiem małego owada. Sama nazwa pochodzi ze starożytnej Grecji (pteryx – ‘skrzydło’), a pierwsze opisy kliniczne pochodzą z 1000 r. p.n.e.¹

Histologicznie skrzydlik charakteryzuje się dośrodkowym wzrostem zmienionych komórek nabłonka rąbka rogówki z towarzyszącą hiperplazją komórek kubkowych oraz wchodzących w ich zrąb fibroblastów (jest to rodzaj proliferacji włóknisto-naczyniowej i zwyrodnienia elastyny). W budowie przypomina ponadto tłuszczyk spojówki ze zwyrodnieniem włókien sprężystych, ale z dodatkowym uszkodzeniem (rozpuszczeniem) warstwy Bowmana. Cechą charakterystyczną skrzydlika jest to, że przylega on do tkanki leżącej pod spodem na całej długości w porównaniu z np. pseudoskrzydlikiem, który jest fałdem spojówki przyczepionym tylko u podstawy i wierzchołka, zwykle powstałym wskutek owrzodzenia rogówki z przyleganiem miejscowej spojówki (najczęściej wywołany urazem, wcześniejszą operacją lub ekspozycją chemiczną). Na podstawie cech histologicznych skrzydlik został podzielony na 3 typy: proliferacyjny, włóknisty i sklerotyczno-zanikowy^2,3.

Epidemiologia i patofizjologia

Występowanie skrzydlików jest jednym z najczęstszych – z częstością 10,8% – problemów dotykających przednią powierzchnię oka (wg metaanalizy 20 badań opublikowanych w 2015 r.)⁴. W badaniach populacyjnych rozpiętość ta mieści się w przedziale od 1% do >30% w zależności od regionu świata⁵. Pomimo dość dużego rozpowszechnienia na świecie, w skali globalnej najwyższą zapadalność notuje się u osób zamieszkujących między 37 północnym a 37 południowym równoleżnikiem – mówi się nawet o tzw. pasie skrzydlików. W tym obszarze występowanie jest ponad 10 razy większe niż w innych rejonach⁶. Potwierdza to przede wszystkim główną rolę promieniowania ultrafioletowego (UV) w patogenezie skrzydlika, która na terenach wokół równika jest największa⁷. Sama długotrwała i częsta ekspozycja na światło słoneczne zwiększa ryzyko rozwoju skrzydlika o 24%⁸. Promieniowanie UVA powoduje pośrednie uszkodzenie DNA w wyniku indukcji reaktywnych form tlenu i aktywacji czynników transkrypcyjnych regulujących ekspresję licznych genów zaangażowanych w zmiany macierzy pozakomórkowej. Są one powodowane głównie przez składową niebieską światła widzialnego (długość ok. 300 nm).