Słowo „fotofobia” pochodzi od dwóch greckich słów: photo oznaczającego „światło” i phobia oznaczającego „strach”, które razem oznaczają „strach przed światłem”¹. Definiując ten objaw prawie 8 dekad temu, Lebensohn napisał: „ekspozycja oka na światło zdecydowanie wywołuje lub nasila ból”². Jego pionierski opis natury światłowstrętu podkreśla dwoistość tego zjawiska, odróżniając wrażliwość na światło spowodowaną olśnieniem od tej związanej z indukcją lub nasileniem bólu przez światło, którą nazwał prawdziwym światłowstrętem. Lebensohn zasugerował, że bolesna fotofobia zależy od funkcjonalnej integralności zarówno nerwu wzrokowego, jak i nerwu trójdzielnego, a ból wywołany światłem może pochodzić ze zwężenia tęczówki i rozszerzenia naczyń krwionośnych wywołanego przez odruchowe pobudzenie aksonów nerwu trójdzielnego. Jego wnioski dotyczyły jednak głównie pacjentów ze światłowstrętem z chorobami oczu i nie różnicował tego objawu w migrenie^2,3.

Próbę rozróżnienia cech fotofobii w migrenie podjął Drum­mond, który przeprowadził serię badań psychofizycznych wśród osób cierpiących na bóle głowy i opracował kwestionariusz fotofobii⁴. Jego odkrycia rozszerzają pogląd Le­ben­sohna i sugerują, że migrena jest związana z podkorową niezdolnością do tłumienia olśnienia i bólu wywołanego światłem, a odruchy ze strony układu autonomicznego dodatkowo przyczyniają się do bólu poprzez stymulowanie rozszerzania naczyń krwionośnych w podatnych na bodźce naczyniach zewnątrz- i wewnątrzczaszkowych^5,6.

Jedną z charakterystycznych cech migreny jest dysfunkcja multisensoryczna, która wyraża się w postaci zwiększonej percepcji sensorycznej, co klasycznie określa się jako fobie migrenowe lub allodynie⁷. Niedawno wykazano, że na percepcję światłowstrętu w migrenie ma wpływ aktywacja fotoreceptorów siatkówki, które przekazują sygnał do wielu obszarów mózgu zaangażowanych w regulację sensoryczną, autonomiczną i emocjonalną⁸.

W artykule opisano dotychczas poznane mechanizmy wy­woływania przez światło uczucia bólu u pacjentów m.in. z problemami ze wzrokiem i bólami głowy. Przedstawiono patofizjologię światłowstrętu w chorobach okulistycznych, postępowanie diagnostyczne, różnicowanie oraz możliwe sposoby leczenia fotofobii.