Błona przedsiatkówkowa, zwana również macular pucker, to proliferacja komórek fibroblastycznych, która rozwija się na wewnętrznej powierzchni siatkówki, głównie w obszarze plamki. Ta zmiana może powodować znaczące zniekształcenia widzenia (metamorfopsję) oraz pogorszenie ostrości wzroku (VA – visual acuity), co istotnie wpływa na jakość życia. Błona przedsiatkówkowa może być idiopatyczna (iERM – idiopathic ERM) – związana z tylnym odłączeniem ciała szklistego (PVD – posterior vitreous detachment), lub wtórna – powstająca w wyniku przebytego zapalenia, urazu, przedarcia siatkówki i innych procesów patologicznych. Składa się na nią złożona interakcja procesów patofizjologicznych, które sprzyjają migracji i proliferacji komórek glejowych oraz komórek nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE – retinal pigment epithelium) na powierzchnię siatkówki.

Najnowsze postępy w technologiach obrazowania, takich jak optyczna koherentna tomografia (OCT – optical coherence tomography), poszerzyły zasób wiedzy na temat ERM oraz jej progresji, dostarczając kluczowych informacji pomocnych w lepszym diagnozowaniu i opracowywaniu strategii postępowania. Interwencje chirurgiczne, polegające głównie na witrektomii przez część płaską ciała rzęskowego (PPV – pars plana vitrectomy) i usuwaniu błon, znacząco ewoluowały, poprawiając wyniki VA i redukując powikłania. Trwają też badania nad molekularnymi oraz genetycznymi podstawami ERM, które w przyszłości mogą zmienić metody diagnostyczne i samo leczenie.

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza iERM jest związana z patologicznym odłączeniem ciała szklistego od siatkówki. Może być ono częściowe – z obecnością trakcji szklistkowo-siatkówkowej (VMT – vitreomacular traction), lub całkowite – z resztkami ciała szklistego przytwierdzonymi do wewnętrznej warstwy granicznej siatkówki (ILM – inner limiting membrane). Te resztki w połączeniu z powierzchnią siatkówki zawierającą różne typy komórek, w tym miofibroblasty, mogą kurczyć się centralnie lub obwodowo, prowadząc do rozwoju ERM zaburzających profil dołka i przebieg warstw siatkówki. Osobnym zagadnieniem są błony przedsiatkówkowe wtórne, które mogą się pojawić jako powikłania innych schorzeń, np. odwarstwienia siatkówki, zapalenia błony naczyniowej, przebytego urazu. W niniejszej publikacji skupiono się na iERM, niemniej należy pamiętać, że diagnostyka oraz leczenie zarówno wtórnych, jak i idiopatycznych ERM mają wiele cech wspólnych.