Budowa i cechy ciała szklistego

Ciało szkliste jest strukturą wypełniającą wnętrze gałki ocznej, składającą się w 95% z wody, która w 15-20% jest związana z glikozaminoglikanami (GAG) oraz białkami^1,2. Jest ono nie tylko żelem, lecz także wiskoelastykiem, czyli wykazuje właściwości zarówno cieczy (lepkość), jak i ciała stałego (sprężystość). W praktyce oznacza to, że ciało szkliste może się odkształcać pod wpływem sił zewnętrznych (jak ciecz), ale po usunięciu tej siły dąży do powrotu do pierwotnego kształtu (jak ciało stałe). Obecność hialuronianu nadaje tej strukturze cechę żelu, niemniej to kombinacja hialuronianu i kolagenu w ciele szklistym nadaje mu elastyczność^3-5.

Ciało szkliste zawiera w sobie sieć długich włókien kolagenu, spośród których jedne biegną od podstawy ciała szklistego z przodu oka, aż do korowej szklistki ku tyłowi, gdzie łączą się z błoną graniczną wewnętrzną siatkówki, inne natomiast w kierunku od nosa do skroni. Powstała sieć połączonych, krzyżujących się filamentów kolagenowych tworzy drobne przestrzenie między nimi, wypełnione m.in. hialuronianem, który przyciąga wodę – zgodnie z zasadą równowagi Don­nana mówiącą o równowadze ustalającej się między dwoma roztworami przedzielonymi półprzepuszczalną membraną⁶. Wiążąc wodę, hialuronian pęcznieje, co sprawia, że utrzymuje oddzielone od siebie włókna kolagenu, dzięki czemu ciało szkliste pozostaje przezierne^3,4.

Pomimo tak istotnej funkcji całkowita zawartość kolagenu to ok. 300 μg/ml, co stanowi 0,5% ogólnej zawartości białek w ciele szklistym⁷. Włókna te składają się z kolagenu typu 2, 5/11, 6 oraz 9 (mutacje w kolagenie typu 2 i 5/11 wywołują zespół Sticklera). Stężenie kolagenu maleje ku tyłowi ciała szklistego, z ponownym wzrostem stężenia w tylnej szklistce korowej na styku z siatkówką. W ostatniej wymienionej części ciała szklistego znajdują się jedyne komórki obecne w ciele szklistym – hialocyty produkujące hialuronian⁷. Pozostałymi białkami obecnymi w ciele szklistym – niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania ciała szklistego – są fibryliny (FBN), fibuliny (FBLN), wersikan, agryna, optycyna, czynnik pochodzący z nabłonka barwnikowego (PEDF – pigment epithelium-derived factor), glikoproteina zawierająca powtórzenia leucyny (LRG1 – leucine-rich alpha-2 glycoprotein) oraz trombospondyny. Zostały one opisane w tabeli 1.