Okulistyczne przyczyny anizokorii
prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło1,2
lek. Małgorzata Kaczmarek2
- Anizokoria, czyli nierówność źrenic, w większości przypadków ma charakter łagodny i fizjologiczny. Niemniej różnicowanie jej przyczyn jest kluczowe, ponieważ w rzadkich przypadkach może być objawem zagrożenia życia, np. w przebiegu tętniaka tętnicy łączącej tylnej. W niniejszym artykule omówiono etiologię oraz mechanizmy anizokorii, koncentrując się na różnicowaniu jej przyczyn
Termin „anizokoria” jest połączeniem greckiego ‘aniso‘ („nierówny”) i łacińskiego ‘kore’ („źrenica”), natomiast łaciński sufiks „-ia” wskazuje na stan patologiczny1. Samo zjawisko (obserwowane u blisko 20% światowej populacji) oznacza nierówność średnicy źrenic wynikającą z asymetrycznego przekazywania sygnałów eferentnych do mięśni tęczówki.
Diagnostyka
Diagnostyka opiera się przede wszystkim na ocenie źrenic w jasnym i ciemnym oświetleniu oraz badaniu odruchów na światło. W praktyce lekarz w pierwszej kolejności ocenia odruch źrenic pacjenta z anizokorią na światło, by określić, czy reakcja jest prawidłowa. Następnie ustala, czy różnica w wielkości źrenic jest bardziej wyraźna w słabym oświetleniu, w jasnym świetle, czy niezależnie od warunków oświetleniowych pozostaje niezmienna. Jeśli reakcja na światło jest prawidłowa, można podejrzewać anizokorię fizjologiczną lub zaburzenie drogi współczulnej. Podobnie jest, gdy wielkość anizokorii nie ulega zmianie w różnych warunkach oświetleniowych – oznacza to zachowaną funkcję zwieracza oraz rozwieracza źrenicy i również sugeruje anizokorię fizjologiczną2.
Podczas oceny źrenic należy zwrócić uwagę na ich kształt, wielkość oraz symetrię położenia. Ważne jest również sprawdzenie, czy tęczówki mają jednolitą barwę, czy też występują różnice w ich kolorze (heterochromia). Na początku badania należy zmierzyć średnicę źrenic w naturalnym oświetleniu, dbając o równomierne naświetlenie obojga oczu. Jeśli pacjent ma ciemne tęczówki, co utrudnia ocenę źrenic, pomocne może być użycie oftalmoskopu do analizy odruchu czerwonej źrenicy. Następnie należy ocenić wielkość źrenic w różnych warunkach oświetleniowych – w ciemności, gdy ich rozszerzenie jest kontrolowane przez układ współczulny, oraz w jasnym świetle, przy którym dominuje zwężenie pod wpływem układu przywspółczulnego. Jeśli różnica w wielkości źrenic pozostaje taka sama niezależnie od oświetlenia, a różnica ich średnicy nie przekracza 1 mm, najprawdopodobniej mamy do czynienia z anizokorią fizjologiczną. Niemniej obecność dodatkowych objawów, takich jak opadanie powieki (ptoza) lub zaburzenia ruchomości gałek ocznych, sugeruje podłoże patologiczne, niezależnie od stopnia anizokorii.
