dr n. med. Agnieszka Gaczkowska

dr hab. n. med. Małgorzata Grześkowiak

Urazy gałki ocznej stanowią blisko 20% wszystkich nieszczęśliwych wypadków¹ – 4-11% nabytej ślepoty jest spowodowane urazami². Dzieci i młodzi dorośli, zwłaszcza mężczyźni, są statystycznie częściej narażeni na tego typu obrażenia^2,3.

Urazy oka dzielą się na⁴:

• termiczne
• mechaniczne
• chemiczne
• radiacyjne
• elektryczne.

Eksplozje spowodowane fajerwerkami lub petardami często prowadzą do złożonych i wieloczynnikowych uszkodzeń gałki ocznej, do których prowadzą różne mechanizmy⁵. W tych związanych z wybuchem wyróżnia się cztery poziomy⁵:

• I – wynikają z implozji, które następują z powodu różnicy ciśnień wywołanych falami uderzeniowymi eksplozji
• II – znane również jako urazy wtórne, są spowodowane pociskami o dużej prędkości
• III – są związane z silnym przemieszczeniem powietrza, które może przewrócić ludzkie ciało
• IV – powstają w wyniku reakcji chemicznych pod wysokim ciśnieniem lub hipertermicznych.

Opis przypadku

Mężczyzna, lat 25, został przyjęty na szpitalny oddział ratunkowy (SOR) z obustronnymi obrażeniami oczu odniesionymi w wyniku eksplozji. W Nowy Rok (1 stycznia) na jego posesji wylądowała petarda. Podczas próby jej przerzucenia za płot doszło do eksplozji, która stała się bezpośrednią przyczyną urazu obojga oczu. Wybuch spowodował oparzenia termiczne obu gałek ocznych i obecność ciała obcego w lewym oku.

Bezkontrastowa tomografia komputerowa (TK) wykazała obrzęk i utratę integralności lewej gałki ocznej, rozedmę oczodołu, a także liczne objawy krwotoku i złamania kości twarzy – było to wieloodłamowe złamanie dna lewego oczodołu i górnej ściany lewej zatoki szczękowej, z przepukliną odłamów kostnych do jamy zatoki. Nastąpiło też złamanie przyśrodkowej ściany oczodołu. Tomografia komputerowa wykazała ponadto, że lewa zatoka szczękowa była wypełniona krwią, a fragment ściany zatoki – przemieszczony ku tyłowi poza skrzydło większe kości klinowej.

Po przyjęciu na SOR pacjent otrzymał szczepionkę przeciw tężcowi. Po wstępnej ocenie, która wykluczyła inne urazy ogólnoustrojowe, został skierowany na oddział okulistyczny w celu dalszej diagnostyki oraz leczenia.

Rycina 1. Enukleowana gałka oczna

Z powodu nieodwracalnego i nieustępującego uszkodzenia oka zdecydowano przeprowadzić enukleację lewej gałki ocznej (ryc. 1). Badanie histopatologiczne enukleowanego oka wykazało powstanie krwiaka i ropne zapalenie ściany gałki ocznej. W pobranej próbce wyhodowano bakterie Klebsiella pneumoniae i Serratia odorifera.

Podczas hospitalizacji chory otrzymywał ofloksacynę, cyprofloksacynę, metamizol, deksametazon z gentamycyną, Saccharomyces boulardii, chloramfenikol, ksylometazolinę, roztwór Ringera i paracetamol. Pooperacyjna konsultacja z chirurgiem urazowym potwierdziła oparzenie I stopnia czoła i lewej powieki – przepisano maść regeneracyjną do stosowania dwa razy dziennie.

Po wypisie zlecono następujące leczenie: amoksycylina z kwasem klawulanowym (875 mg/125 mg), probiotyk raz dziennie, maść zarówno z ofloksacyną nakładana na oczodół i powieki dwa razy dziennie, jak i regeneracyjna na czoło oraz krople do nosa z ksylometazoliną (7 dni). Zaplanowano wizyty kontrolne i wydano zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy. Choremu zaoferowano wsparcie psychologiczne. Poinstruowano go także, jak prawidłowo dbać o higienę rany. Aby przyspieszyć gojenie, zalecono mu nakładanie białej wazeliny na dotknięty obszar i bezwzględne unikanie ekspozycji na słońce. Dodatkowe wytyczne dotyczyły unikania przez 4 tygodnie czynności wpływających na zwiększenie ciśnienia w górnych drogach oddechowych (np. wydmuchiwanie nosa), utrzymywania ścisłej higieny jamy ustnej i stosowania miękkiej, papkowatej diety przez 14 dni oraz powstrzymania się od zażywania alkoholu i tytoniu. Po całkowitym wygojeniu zaplanowano dobór protezy oka.

Obrażenia oczu z powodu wybuchu

Obrażenia oczu związane z petardami często mają charakter zarówno mechaniczny, jak i termiczny. Pierwsze stanowią 94% urazów oczu związanych z urządzeniami wybuchowymi, a wewnątrzgałkowe ciała obce (IOFB – intraocular foreign body) blisko 55% dotyczących gałki ocznej otwartej⁵. W zaprezentowanym przypadku mężczyzna doznał obu rodzajów obrażeń z powodu bliskości wybuchu, przy czym ciało obce przebiło lewą gałkę oczną, a oparzenia termiczne objęły oboje oczu i czoło. Przed wybuchem pacjent spożywał alkohol, co mogło się przyczynić do zwiększonego narażenia na urazy oraz ich ciężkość.

U większości osób z podobnymi ranami oka związanymi z wybuchem dochodzi do poważnych obrażeń, w tym stłuczenia i pęknięcia, przy czym zaćma pourazowa jest najczęstszą postacią uszkodzenia tkanek⁶.