Pacjent pozyskuje nasienie drogą masturbacji, po co najmniej 48-godzinnej przerwie i nie przekraczając tygodnia od ostatniego wytrysku, następnie próbkę przekazuje do laboratorium. Tam nasienie podlega rutynowemu badaniu, określającemu liczbę plemników, ich ruchliwość i budowę. Wykonywany jest także posiew w kierunku bakterii i grzybów oraz badanie na obecność Chlamydii. W przypadku aejakulacji (aspermia, brak wytrysku) można zastosować stymulację wibracyjną prącia bądź elektroejakulację – drażnienie specjalną sondą przezodbytniczą splotów przedkrzyżowych, aby w ten sposób uzyskać wypływ nasienia. W przypadku wytrysku wstecznego, nasienie można pozyskać drogą cewnikowania pęcherza moczowego po stosunku, uprzednio alkalizując mocz.

W przypadku nieuzyskania nasienia, plemniki można pozyskać, wykonując biopsję jądra. Metodologia zapożyczona jest wprost z kliniki niepłodności, gdzie do procedur wspomaganego rozrodu w przypadkach azoospermii pozyskuje się męskie komórki rozrodcze. Istnieje kilka technik biopsji jądra: otwarta klasyczna TESE (Testicular Sperm Extraction, opisana pierwszy raz już w 1942 roku), mikrochirurgiczna najądrza MESA (Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration), z użyciem mikroskopu MTESE (Micro-Testicular Sperm Extraction) lub przezskórna najądrza PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration) bądź jądra TESA (Testicular Sperm Aspiration).[10,11]

W skrajnych przypadkach, u pacjentów z rozpoznanym nowotworem jedynego jądra oraz aspermią, w trakcie operacji wycięcia (orchidektomia) można bezpośrednio pozyskać z części nieobjętej procesem nowotworowym tkankę gonadalną do kriokonserwacji na poczet ewentualnego IVF w przyszłości.[14] (fot. 3)

Ważnym, choć ciągle pomijanym problemem, jest planowanie ochrony płodności u pacjentów przed ukończeniem 18. roku życia. Niezbędna jest tu współpraca rodziców lub opiekunów prawnych w podejmowaniu decyzji. W okresie prepubertalnym stosuje się krioprotekcję pobranych chirurgicznie fragmentów jąder. Niedojrzała tkanka gonad może być później użyta w trakcie zabiegu autotransplantacji samych komórek generatywnych, wycinków tkanki lub do przeprowadzenia dojrzewania spermatogonii w warunkach in vitro i przeprowadzenia w przyszłości zabiegu ICSI. Chłopcy w okresie pokwitania są traktowani jak dorośli, ze względu na możliwość uzyskania nasienia drogą masturbacji, elektroejakulacji lub samych komórek generatywnych drogą biopsji gonad.[9,15]

Prawodawstwo w zakresie protekcji płodności

Zasady kriokonserwacji i przechowywania nasienia, tkanki gonadalnej, a także samych plemników określają precyzyjnie przepisy Unii Europejskiej: Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 31.03.2004 w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich. Aby zamrozić tkankę, chory musi mieć oznaczony posiew nasienia oraz badania infekcyjne: HIV, HCV, anty-HbC, anty-HbS, antygen HbsAg, WR (VDRL). W przypadku, gdyby z powodu nagłości terapii przeciwnowotworowej nie udało się wykonać wszystkich wymaganych badań, w banku tkanek przygotowane są kontenery dla przypadków o nieokreślonej (niepewnej) infekcyjności, gdzie próbki pozostają do czasu wyjaśnienia.

Podsumowanie

Rosnąca liczba pacjentów dotkniętych chorobą nowotworową, przy jednoczesnej poprawie wyników leczenia, jest widocznym trendem współczesnej medycyny. Jednocześnie powiększa się grupa chorych onkologicznych zainteresowanych reprodukcją, co z jednej strony jest źródłem ogromnej satysfakcji, ale z drugiej – stanowi dla wszystkich lekarzy prawdziwe wyzwanie. Osiągnięcia w kriokonserwacji ludzkich komórek rozrodczych, rozwój technik rozrodu wspomaganego medycznie mogą być szansą dla tych, którzy pragną swoich dzieci. Każdy pacjent onkologiczny powinien otrzymywać informację o możliwości zachowania swojej płodności przed podjęciem leczenia.