Dylematy patomorfologa
Rola badań patomorfologicznych w wyborze metody leczenia raka płuca
Prof. nadzw. dr hab. med. Renata Langfort
Rak płuca jest obecnie główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych wśród mężczyzn i kobiet, zarówno na świecie, jak i w Polsce.[1] Każdego roku stwierdza się ok. 1,6 mln nowych przypadków i ok. 1,4 mln zgonów, co stanowi mniej więcej 18 proc. zgonów z przyczyn nowotworowych.[2] Stopniowy wzrost liczby chorych na raka płuca obserwuje się od lat 20. ubiegłego wieku, co przede wszystkim ma związek z rozprzestrzeniającym się nałogiem palenia papierosów, będącym jednym z najistotniejszych znanych czynników ryzyka. Również bierne narażenie na działanie dymu papierosowego jest czynnikiem, który przyczynia się do powstania raka płuca.[3]
Ocenia się, że od 85 do 90 proc. raków płuca ma związek z paleniem papierosów, chociaż rozwija się on tylko u 15 proc. palaczy. Z kolei od 10 do 15 proc. chorych, głównie kobiet, nigdy nie paliło.[4]
Wśród wielu innych czynników, które mogą stanowić zagrożenie rozwojem raka płuca, wymienia się czynniki środowiskowe, przede wszystkim zanieczyszczenie środowiska, przewlekłe choroby płuc doprowadzające do zwłóknienia i przebudowy miąższu oraz uwarunkowania genetyczne.[2,3]
Rak płuca jest nowotworem o złym rokowaniu, co jest spowodowane przede wszystkim późną wykrywalnością choroby. Zdecydowana większość przypadków (80-85 proc.) jest rozpoznawana w stadium zaawansowania, w którym chorzy nie kwalifikują się do radykalnego leczenia operacyjnego.[5] Na tym etapie pięcioletnie przeżycie wynosi tylko 15-17 proc.[4,6]
Materiały cytologiczne i histologiczne wykorzystywane w rozpoznaniu raka płuca
Rozpoznanie raka płuca wymaga potwierdzenia badaniem mikroskopowym: cytologicznym lub histologicznym (tab. 1).
Wybór i skuteczność metod diagnostycznych zależą od umiejscowienia guza, zaawansowania choroby oraz ogólnego stanu chorego.
Materiałem cytologicznym, który stanowi podstawę oceny mikroskopowej, może być:
- plwocina,
- wydzielina lub popłuczyny oskrzelowe,
- wymaz szczoteczkowy z oskrzela,
- aspirat pobrany drogą biopsji cienkoigłowej przezoskrzelowej guza bądź powiększonych węzłów chłonnych,
- biopsja aspiracyjna cienkoigłowa zmiany przez ścianę klatki piersiowej,
- płyn z jamy opłucnowej.
W zaawansowanym raku płuca przydatna jest biopsja aspiracyjna węzłów chłonnych obwodowych podejrzanych o zmiany przerzutowe.[7,8] Materiał tkankowy zwykle jest pobierany w trakcie:
- bronchofiberoskopii,
- mediastinoskopii,
- mediastinotomii,
- wideotorakoskopii,
- biopsji otwartej płuca,
- torakotomii.[8]
W ciągu ostatnich lat niezwykle rozwinęła się metoda przezoskrzelowej i przezprzełykowej biopsji aspiracyjnej pod kontrolą ultrasonografii (endobronchial ultrasound guided transbronchial needle aspiration – EBUS-TBNA, endoscopic ultrasound guided ...