Aktualne poglądy

Kardiotoksyczność terapii onkologicznych – stanowisko ekspertów ESC

Dr n. med. Katarzyna Gepner

Dr n. med. Patrycja Ozdowska

Lek. Blanka Milanowska

Dr n. med. Beata Jagielska

Klinika Diagnostyki Onkologicznej, Kardioonkologii i Medycyny Paliatywnej, Centrum Onkologii – Instytut

Adres do korespondencji: Dr n. med. Katarzyna Gepner, Klinika Diagnostyki Onkologicznej, Kardioonkologii i Medycyny Paliatywnej, Centrum Onkologii – Instytut, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa, tel. 22 546 22 42, faks 22 546 77 30, e-mail: katarzyna.gepner@coi.pl

Z uwagi na rosnącą populację chorych onkologicznych oraz poprawę wyników leczenia nowotworów coraz częściej stajemy przed problemem powikłań kardiologicznych leczenia onkologicznego. Opublikowane w 2016 roku przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology – ESC) stanowisko ekspertów dotyczące leczenia nowotworów i toksyczności na układ sercowo-naczyniowy podsumowuje aktualny stan wiedzy dotyczący tego zagadnienia.[1] W pierwszej części niniejszej publikacji omówiono niewydolność serca, chorobę wieńcową oraz wady zastawkowe. Poniżej przedstawiamy część drugą, w której skupiono się na zaburzeniach rytmu serca, nadciśnieniu tętniczym, powikłaniach zakrzepowo-zatorowych, nadciśnieniu płucnym oraz chorobach osierdzia.

ZABURZENIA RYTMU I PRZEWODZENIA

W codziennej praktyce mamy do czynienia z dwiema grupami chorych z zaburzeniami rytmu i przewodzenia: pacjentami, u których arytmia była stwierdzana jeszcze przed rozpoznaniem choroby nowotworowej, i tymi, u których arytmia jest wtórna do obecności nowotworu (jak w przypadku migotania przedsionków u chorych z rakiem płuca) lub stosowanego leczenia onkologicznego, czyli jest wyrazem kardiotoksyczności.

Każdy chory, u którego planowane jest rozpoczęcie leczenia systemowego, powinien mieć wykonane 12-odprowadzeniowe spoczynkowe EKG. U każdego pacjenta powinno się wyjściowo ocenić m.in. skorygowany odstęp QT. Wydłużenie odstępu QT może prowadzić do zaburzeń rytmu zagrażających życiu, takich jak torsade de pointes, dlatego jego ocena wydaje się niezbędna. Skorygowany odstęp QT (QTc) powinien wynosić poniżej 450 ms u mężczyzn i 460 ms u kobiet. Do leków stosowanych w terapii nowotworów, wydłużających w sposób szczególny odstęp QT, zalicza się:

  • trójtlenek arsenu (wydłużenie odstępu QT stwierdzane nawet u 93 proc. leczonych),
  • inhibitory kinaz tyrozynowych, zwłaszcza wandetanib, wemurafenib, lapatinib,
  • doksorubicynę.[2]

W trakcie leczenia onkologicznego należy zwrócić szczególną uwagę i zapobiegać zaburzeniom elektrolitowym (hipokaliemia, hipomagnezemia, hipokalcemia), bradykardii oraz równoczesnej ekspozycji na leki powodujące wydłużenie QT (m.in. antyarytmiczne...

U chorych leczonych systemowo często występują nadkomorowe zaburzenia rytmu serca. Arytmią występującą najczęściej jest migotanie przedsionków (atrial fibrillation – AF). W przypadku AF konieczne jest nie tylko wdrożenie lub zmodyfikowanie leczeni...

Stwierdzane u pacjentów komorowe zaburzenia rytmu serca, zarówno pod postacią pojedynczych przedwczesnych pobudzeń komorowych, jak i częstoskurczu mogą być wtórne do wydłużenia odstępu QTc, toksycznego lub niedokrwiennego uszkodzenia mięśnia lewej...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

ZABURZENIA RYTMU I PRZEWODZENIA

W codziennej praktyce mamy do czynienia z dwiema grupami chorych z zaburzeniami rytmu i przewodzenia: pacjentami, u których arytmia była stwierdzana [...]

Komentarz

Pozostajemy w zgodzie ze stanowiskiem ESC, że chorzy, u których planowane jest rozpoczęcie leczenia systemowego, powinni mieć wykonane wyjściowo 12-odprowadzeniowe spoczynkowe [...]

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

U chorych onkologicznych nadciśnienie tętnicze może być chorobą współistniejącą z nowotworem lub skutkiem samego nowotworu czy stosowanego leczenia systemowego, jak w [...]

Komentarz

Z doświadczeń własnych ośrodka wynika, że chociaż nadciśnienie tętnicze u chorych onkologicznych, zwłaszcza poddawanych leczeniu inhibitorami VEGF, występuje stosunkowo często, rzadko [...]

POWIKŁANIA ZAKRZEPOWO-ZATOROWE

U chorych na nowotwór występuje zwiększone ryzyko zakrzepicy żylnej i tętniczej. O ile incydenty zakrzepicy tętniczej są rzadkie i dotyczą ok. [...]

Komentarz

Większość chorych z nowotworem wymaga profilaktyki przeciwzakrzepowej w czasie hospitalizacji, dotyczy to zwłaszcza pacjentów hospitalizowanych z powodu ostrej choroby internistycznej lub [...]

CHOROBA NACZYŃ OBWODOWYCH I UDAR MÓZGU

Do 30 proc. chorych leczonych z powodu przewlekłej białaczki szpikowej nilotynibem lub ponatynibem stwierdzana jest miażdżycowa i niemiażdżycowa choroba tętnic obwodowych [...]

NADCIŚNIENIE PŁUCNE

Nadciśnienie płucne u chorych leczonych onkologicznie występuje rzadko i dotyczy szczególnie pacjentów poddanych przeszczepieniu komórek macierzystych szpiku kostnego oraz leczonych inhibitorami [...]

Komentarz

W praktyce klinicznej rzadko widzimy nadciśnienie płucne indukowane leczeniem systemowym. Pozostajemy zgodni z ekspertami, że nadzór nad chorym z ciężkim nadciśnieniem [...]

DYSFUNKCJA UKŁADU AUTONOMICZNEGO

U osób z chorobą nowotworową poddawanych radioterapii można obserwować utrzymującą się tachykardię zatokową jako skutek zaburzonej równowagi pomiędzy układem współczulnym i [...]

CHOROBY OSIERDZIA

Ostre zapalenie osierdzia, z typowym obrazem klinicznym i płynem w worku osierdziowym może wystąpić u chorych leczonych:

Komentarz

Z doświadczeń własnych kliniki wynika, że największe ryzyko tamponady występuje u chorych z rakiem płuca, piersi oraz w przypadku chłoniaków. Najczęstszym [...]

Podsumowanie

1. Z uwagi na coraz częstszy problem kardiotoksyczności leczenia onkologicznego współpraca specjalistów onkologów i kardiologów staje się niezbędna dla prawidłowej opieki nad [...]
Do góry