Duszność jest subiektywnym odczuciem braku powietrza lub trudności w oddychaniu1. Najczęściej opisywana jest jako brak powietrza, zmęczenie oddechowe, krótki oddech czy wreszcie ściśnięcie klatki piersiowej uniemożliwiające nabranie powietrza. Jest dolegliwością trudną do zmierzenia i czasem niewspółmierną do zaawansowania choroby organicznej. Nie istnieją żadne obiektywne mechanizmy umożliwiające jej dokładną weryfikację. Złotym standardem w ocenie duszności jest weryfikacja jej nasilenia dokonana przez pacjenta2. Lekarz natomiast może zaobserwować pewne objawy: tachypnoë, tachykardię, używanie pomocniczych mięśni oddechowych (m.in. wciąganie międzyżebrzy, ortopnoë), niepokój psychoruchowy, jednak nie powinny one przesądzać o jej zdiagnozowaniu. Próbą obiektywizacji dolegliwości są skale używane przez chorego do oceny nasilenia duszności, np. wizualna skala analogowa (VAS – Visual Analog Scale) (rycina 1), zmodyfikowana skala nasilenia duszności (mMRC – modified Medical Research Council) (tabela 1).

Szacuje się, że duszność pojawia się nawet u około 80% chorych onkologicznych w ostatnich tygodniach życia³, z największą częstością u pacjentów z rakiem płuca – biorąc pod uwagę wszystkie stadia zaawansowania nowotworu, pojawia się aż u 87% chorych⁴.

Przyczyny duszności i możliwości terapeutyczne

Przyczyny duszności w chorobie nowotworowej są wielorakie. Możemy je podzielić na⁵:

• związane z samą chorobą nowotworową: naciekanie miąższu płuca, opłucnej, węzłów i naczyń chłonnych klatki piersiowej, złamania patologiczne żeber, zaburzenia oddychania wynikające z rozsiewu choroby do ośrodkowego układu nerwowego

• związane z powikłaniami choroby nowotworowej: niedokrwistość, zatorowość płucna, zespoły paraneoplastyczne

• związane z powikłaniami leczenia przeciwnowotworowego: zmiany popromienne i następstwa leczenia cytostatycznego, a także skutki interwencji chirurgicznych

• związane z chorobami towarzyszącymi

• psychogenne.

Niejednokrotnie przyczyna duszności jest spowodowana wieloma czynnikami, a poszczególne patologie przeplatają się ze sobą, tworząc trudne do opanowania dolegliwości.