Temat numetu
Gdy zgłasza się mężczyzna pragnący uzyskać ocenę gruczołu krokowego
prof. dr hab. n. med. Tomasz Demkow
- Ważne zalecenia dotyczące wykonywania (lub nie!) badań przesiewowych
- Czynności diagnostyczne, które powinien wykonać lekarz rodzinny w swoim gabinecie
- Kryteria włączenia, zasady aktywnej obserwacji oraz inne możliwości leczenia raka gruczołu krokowego
Liczba nowych rozpoznań raka gruczołu krokowego (RGK) będzie corocznie wzrastać. Przyczyną tego jest:
- wydłużenie średniego okresu przeżycia mężczyzn (tab. 1) prezentuje prawdopodobieństwo wykrycia komórek RGK w badaniu autopsyjnym w zależności od wieku mężczyzny)
- łatwiejszy dostęp do badań specjalistycznych
- udoskonalenie i rozpowszechnienie metod diagnostycznych: swoisty antygen sterczowy (PSA – prostate specific antygen); ultrasonografia gruczołu krokowego wykonana przez odbytnicę (TRUS – transrectal ultrasound); rezonans wieloparametryczny (mpMRI – multiparametric magnetic resonance imaging)
- poprawa wiedzy społeczeństwa na temat zagrożeń związanych z rozpoznawaniem nowotworów w zaawansowanym stadium rozwoju
- lepsza organizacja ochrony zdrowia
- rozwój nowych mało inwazyjnych technik radykalnego leczenia chirurgicznego.
Zgodnie z danymi prezentowanymi przez Krajowy Rejestr Nowotworów w Polsce w 2016 r. rak gruczołu krokowego był pierwszym co do częstości wykrywanym nowotworem wśród mężczyzn – zarejestrowano 15 961 nowych zachorowań oraz 5220 zgonów1. Rycina 1 prezentuje dane epidemiologiczne chorych na RGK w Polsce w różnych okresach.
Etiopatogeneza
Nadal nie wiemy, co może być przyczyną rozwoju RGK. Na podstawie wielu badań naukowych wiedzę na ten temat możemy podsumować w kilku wnioskach. Czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu jest:
- potwierdzona obecność RGK wśród mężczyzn pozostających w pierwszym stopniu pokrewieństwa (ojciec, brat, wuj)
- nadciśnienie tętnicze
- nadmierne spożywanie alkoholu
- nałogowe palenie tytoniu – u mężczyzn, którzy w przeszłości byli nałogowymi palaczami nikotyny, częściej wykrywamy RGK o wysokim stopniu złośliwości; dotyczy to również mężczyzn, którzy zakończyli palenie nikotyny co najmniej 10 lat przed potwierdzeniem diagnozy
- rzeżączka
- praca w różnych porach dnia i nocy (praca zmianowa).
Do chwili obecnej brak podstaw naukowych potwierdzających wpływ leków (leki stosowane w cukrzycy, statyny, kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ, inhibitory 5α-reduktazy), chorób metabolicznych, diety oraz wazektomii na rozwój RGK. Niektóre doniesienia naukowe potwierdziły, iż obrzezanie, ejakulacja z częstością większą niż 21 razy w okresie 30 dni, ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe zmniejszają prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu3.
