Pacjent w trakcie leczenia onkologicznego
Diagnostyka i leczenie nowotworów jajnika
prof. dr hab. n. med. Mariusz Bidziński1
dr n. med. Anna Dańska-Bidzińska2
- Czynniki ryzyka zachorowania na raka jajnika
- Objawy raka jajnika, które mogą być zauważone przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej
- Przedstawienie nowotworów złośliwych jajnika oraz sposobów diagnostyki i leczenia chorych z nowo rozpoznanym nowotworem
Nowotwory jajnika z uwagi na ich histogenezę kwalifikują się do kilku grup histopatologicznych. Najczęściej spośród nowotworów jajnika spotykamy raki, czyli guzy pochodzące z nabłonka tego organu. Stanowią one około 90% wszystkich złośliwych nowotworów wywodzących się z tkanek żeńskiej gonady. Pozostałe 10% stanowią nowotwory gonadalne, czyli rozwijające się z komórek warstwy ziarnistej i najczęściej produkujące hormony (estrogeny lub androgeny), nowotwory germinalne, czyli pochodzące z komórek płciowych, oraz raki drobnokomórkowe1.
Patogeneza
Raki jajnika (RJ) klinicznie dzielimy na pięć głównych grup różniących się wieloma cechami molekularnymi, ekspresją genów lub rokowaniem:
• rak surowiczy wysokozróżnicowany (HGSOC – high grade serous ovarian cancer)
• rak surowiczy niskozróżnicowany (LGSOC – low grade serous ovarian cancer)
• rak endometrioidny (EnOC – endometrioid ovarian cancer)
• rak jasnokomórkowy (CCOC – clear cell ovarian carcinoma)
• rak śluzowy (MOC – metastatic ovarian carcinoma).
W każdym z wyżej wymienionych podtypów raka oprócz postaci inwazyjnej wyróżniamy także typ graniczny guza (LMP – low of malignancy potential), czyli nowotwory bez naciekania podścieliska. Charakteryzują się one dobrym rokowaniem, a leczenie, szczególnie u młodych kobiet, może być prowadzone z intencją oszczędzenia macicy i gonad.
Współcześnie publikowane dane rzucają nowe światło na etiopatogenezę raków jajnika. HGSOC i LGSOC pochodzą z nabłonka jajowodów, CCOC i EnOC z torbieli endometrialnych, zaś MOC z gniazd komórek przejściowych zlokalizowanych w podścielisku jajowodów2. LGSOC, MOC, CCOC i EnOC przypuszczalnie rozwijają się z guzów granicznych i dlatego zostały wspólnie zaliczone do typu I raka jajnika. HGSOC ma formę prekursorową w postaci śródnabłonkowego raka surowiczego (STIC – serous tubal intraepithelial carcinoma) i został zdefiniowany z nisko dojrzałym rakiem endometrioidalnym, rakiem niezróżnicowanym oraz mięsakorakiem jako II typ. Uważa się, że STIC jest najwcześniejszą zmianą prekursorową w rozwoju raków BRCA-zależnych, co potwierdza obecność wczesnych raków stwierdzanych w czasie profilaktycznej adneksektomii, które w 36-100% zlokalizowane są w jajowodzie.
Różnice w profilach molekularnych i genetycznych oraz wybranych cechach epidemiologicznych i klinicznych raków jajnika przedstawia tabela 1, pozostałych nowotworów – tabela 2.
