Psychoonkologia
Czynniki psychologiczno-społeczne i ich wpływ na rozwój choroby nowotworowej
mgr Dorota Gołąb
- Wpływ stresu, doświadczanych emocji i typu osobowości na rozwój choroby nowotworowej
- Rola wsparcia społecznego, poczucia koherencji i zachowań prozdrowotnych w profilaktyce i leczeniu nowotworów
- Jak wykorzystać wiedzę psychosomatyczną w praktyce
W informacjach dotyczących genezy chorób nowotworowych wskazuje się przede wszystkim na rolę czynników genetycznych, zaburzeń immunologicznych, hormonalnych oraz czynników związanych z przemianą materii1,2. Naukowcy dysponują coraz bogatszą wiedzą na temat niekorzystnego wpływu poszczególnych elementów środowiska (np. promieniowania UV, ekspozycji na dym tytoniowy, aflatoksyny B1) na zdrowie. Wśród teorii wyjaśniających genezę chorób nowotworowych znajdują się także takie, które podkreślają rolę czynników psychologiczno-społecznych. Szczególne miejsce w tym zakresie zajmują badania dotyczące wpływu stresu, doświadczanych emocji, typu osobowości C i D na rozwój nowotworów. W pracy zostaną przedstawione przykłady badań i teorii wskazujących na możliwe zależności psychosomatyczne w chorobach nowotworowych oraz ich praktyczne implikacje.
Elementy psychosomatyki
Pod pojęciem psychosomatyki rozumie się „całościowe ujmowanie problemów człowieka chorego, dążenie do zbadania wszystkich prawidłowych i nieprawidłowych funkcji organizmu, w aspekcie powiązań psychologiczno-fizjologicznych, w celu integracji terapii somatycznej i psychicznej”3.
W psychologii zdrowia podkreśla się polietiologiczną koncepcję choroby, a podejście psychosomatyczne jest traktowane jako uzasadnione w przypadku każdego zaburzenia4.
W klasyfikacji zaburzeń psychosomatycznych wyróżnia się:
- zaburzenia, w których zasadniczym czynnikiem etiologicznym jest bodziec psychiczny
- zaburzenia, które są spowodowane nie tylko czynnikami psychicznymi
- zaburzenia, w których czynniki psychiczne jedynie zaostrzają proces chorobowy3.
Prawdopodobnie choroby nowotworowe są przykładem ostatniej z wymienionych grup.
W psychoonkologii szeroko omawiana jest koncepcja zdrowia Antonovsky’ego wraz z podejściem salutogenetycznym. Zgodnie z założeniami tej teorii zdrowie i choroba są rozumiane jako kontinuum, a poziom zdrowia zależy od współdziałania:
- uogólnionych zasobów odpornościowych, na które składają się właściwości jednostki (biologiczne, psychologiczne) oraz cechy społeczno-kulturowe
- stresorów
- poczucia koherencji (SOC – sense of coherence)
- zachowania i stylu życia4.
W artykule w znacznym stopniu będę się odwoływała właśnie do takiego rozumienia zależności psychosomatycznych w przypadku chorób nowotworowych.
