Zespół wyniszczenia nowotworowego (kacheksja nowotworowa, zespół anoreksja/kacheksja) to poważna, długotrwała, postępująca utrata masy ciała związana z zaburzeniem bilansu energetycznego, występująca u chorych na nowotwory. Objawia się przede wszystkim brakiem apetytu, uczuciem szybkiego nasycania się, niezamierzoną utratą masy ciała, zaburzeniami metabolicznymi, obniżeniem odporności i ogólnym osłabieniem.

Ocenia się, że 75% pacjentów doświadcza zaburzeń odżywiania na którymś etapie choroby nowotworowej, co prowadzi do spadku masy ciała, u 40% chorych spadek ten jest znaczący (ponad 10% masy ciała sprzed choroby). W chwili rozpoznania wyniszczenie nowotworowe najczęściej dotyczy chorych na raka żołądka, raka jelita grubego, raka płuca i na nowotwory regionu głowy i szyi. W fazie terminalnej stwierdza się je nawet u 80% chorych. U około 20% pacjentów umierających z powodu nowotworu kacheksja stanowi rzeczywistą przyczynę zgonu; utrata masy ciała o 5% znacznie pogarsza rokowanie, a o 30% – wskazuje na duże ryzyko zgonu.

Konsekwencjami zespołu wyniszczenia nowotworowego są:

• pogorszenie stanu klinicznego
• odraczanie leczenia onkologicznego, modyfikacja lub rezygnacja z leczenia
• mniejsza skuteczność leczenia onkologicznego
• zwiększone nasilenie powikłań i działań niepożądanych leczenia przeciwnowotworowego
• upośledzenie funkcji układu odpornościowego, spadek odporności
• niedokrwistość
• zaburzenia krzepnięcia
• osłabienie siły mięśniowej
• zanik mięśni oddechowych, pogorszenie sprawności wentylacyjnej
• ograniczenie kurczliwości mięśnia sercowego
• zanik kosmków, osłabienie perystaltyki jelit, zaburzenia trawienia i wchłaniania
• zaburzenia gojenia ran
• rozwój odleżyn
• nasilenie bólu
• ogólne osłabienie
• zmniejszenie aktywności fizycznej
• pogorszenie jakości życia
• skrócony czas przeżycia.

Skutki natury psychologicznej zespołu wyniszczenia nowotworowego to:

• zmiany w wyglądzie
• pogorszenie obrazu własnego ciała
• ograniczenia lub brak możliwości realizacji własnych potrzeb
• utrudnienia w wykonywaniu czynności dnia codziennego
• utrata możliwości samodzielnego funkcjonowania
• uzależnienie od pomocy innych, poczucie bycia ciężarem
• osłabienie więzi społecznych, wycofywanie się z życia towarzyskiego i rodzinnego
• zmiana pozycji w rodzinie i społeczeństwie
• konflikty z opiekunami
• poczucie osamotnienia i izolacji
• poczucie ciężkości choroby i zbliżającej się śmierci
• nasilenie niepokoju, lęku
• depresja.