Choroby nowotworowe i ich leczenie wiążą się bardzo często z występowaniem różnych objawów niepożądanych. Do najważniejszych z nich należą:

• powikłania hematologiczne
• nudności i wymioty
• stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego
• biegunki
• uszkodzenia serca
• powikłania zakrzepowe
• odczyny po wynaczynieniu leków onkologicznych
• uszkodzenia nerek i pęcherza moczowego
• uszkodzenia płuc
• zaburzenia neurologiczne
• uszkodzenie gonad
• objawy skórne
• wypadanie włosów
• zespół zmęczenia.

Zespół zmęczenia w przebiegu choroby nowotworowej obejmuje bardzo uciążliwe i ograniczające prawidłowe funkcjonowanie dolegliwości zarówno w trakcie leczenia przeciwnowotworowego, jak i po jego zakończeniu. Zwykle objawy somatyczne zespołu zmęczenia są rozpoznawane i leczone, ale objawy subiektywne, takie jak osłabienie czy uczucie zmęczenia, często są bagatelizowane zarówno przez chorego, jak i personel medyczny. Dlatego bardzo ważne są: przeprowadzenie dokładnego wywiadu, ocena stanu zmęczenia oraz poszukiwanie czynników, które dodatkowo mogą mieć wpływ na nasilenie powyższych dolegliwości, a także ich stałe monitorowanie^1,2.

Definicja zespołu zmęczenia i częstość występowania

Zespołem zmęczenia związanym z chorobą nowotworową określa się utrzymujące się uczucie zmęczenia lub wyczerpania związane z chorobą i/lub leczeniem przeciwnowotworowym, którego nasilenie jest nieproporcjonalne do obecnej aktywności i które wpływa negatywnie na codzienne funkcjonowanie oraz znacznie pogarsza jakość życia chorego¹.

Uczucie zmęczenia obejmuje objawy subiektywne i obiektywne, które wpływają na stan fizyczny (osłabienie), psychiczny (depresja, brak motywacji do działania) i psychospołeczny (brak motywacji do utrzymywania kontaktów społecznych i zawodowych).

Zespół ten – w odróżnieniu od fizjologicznego zmęczenia – nie ustępuje po odpoczynku ani śnie.

W 1998 r. określenie „zmęczenie” znalazło się w International Classification of Disease 10 (ICD-10), natomiast w 2000 r. National Comprehensive Cancer Network (NCCN) opracowała pierwsze zalecenia postępowania w zespole zmęczenia, a w 2020 r. European Society for Medical Oncology (ESMO) również wydało praktyczne rekomendacje dotyczące diagnozowania i leczenia zespołu zmęczenia związanego z chorobami nowotworowymi (Cancer-related fatigue: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis and treatment)^1,2.