Zespoły lękowe to najczęściej występujące zaburzenia, które pojawiają się w wielu trudnych sytuacjach życiowych, zazwyczaj u ludzi dotąd psychicznie zdrowych. Zalicza się je zazwyczaj do tzw. małej psychiatrii i bardzo często są one leczone przez lekarzy różnych specjalności, niepsychiatrów. Są stosunkowo dobrze wyodrębnionym polem efektywnego działania, niepozbawionym jednak ryzyka, jakim jest niefrasobliwe podawanie anksjolityków wywołujących przyzwyczajenie i uzależnienie.

Wybór właściwego leczenia zależy od odpowiedniej diagnostyki. Sam w sobie lęk jest reakcją na perspektywę utraty jakiejś wartości, komfortu fizycznego, pracy, dobrych relacji z ludźmi itp., któremu towarzyszy element poczucia zagrożenia, niepewności: stracę lub nie. Jest zatem reakcją „normalną”. Objawem chorobowym staje się wtedy, gdy jego nasilenie jest niewspółmierne do przewidywanej utraty. Towarzyszą mu wtedy objawy wegetatywne i inne objawy psychopatologiczne, takie jak nadmiernie przedłużona koncentracja na przedmiocie lęku, trudność w skupieniu uwagi, zaburzenia pamięci oraz stan dużego wewnętrznego napięcia. Mówimy wtedy o zespole lękowym¹, który może pojawiać się zasadniczo w 3 formach klinicznych. Pierwszy to zespół lęku uogólnionego (GAD – general anxiety disorder). Jest to typowy zespół lękowy z objawami opisanymi wyżej².

Druga forma to zespół lęku panicznego (PD – panic disorder), który może przejawiać się na bazie GAD lub występować niezależnie od niego. Charakteryzuje się nagłym pojawieniem się bardzo silnego poczucia zagrożenia, któremu towarzyszą nasilone objawy pobudzenia układu współczulnego: wzrost ciśnienia tętniczego, tętna, częstości oddechów wraz z poczuciem ogólnego napięcia, ucisku w klatce piersiowej, drżenia kończyn itp. Objawy są bardzo silne, przebiegają dramatycznie, chorzy i ich otoczenie w obawie przed zagrażającym zgonem wzywają pogotowie i proszą o natychmiastową pomoc³.

Trzecia forma kliniczna to fobia. W przeciwieństwie do dwóch poprzednich lęk jawi się tutaj jako poczucie zagrożenia w konkretnej sytuacji. Może to być na przykład znalezienie się w ciasnej przestrzeni (klaustrofobia), które może ujawnić się w przypadku badania MR, lub moment przed zastrzykiem, cewnikowaniem bądź innym zabiegiem medycznym. Lęk ten występuje u chorych stosunkowo często, w związku z czym uzyskał osobną nazwę tomofobii⁴. W tym zespole silny lęk jest skojarzony z dużym pobudzeniem ruchowym, skokiem ciśnienia tętniczego, tętna i często skutkuje niepowodzeniem przeprowadzenia określonej procedury medycznej.