Temat numeru

Najczęstsze działania niepożądane podczas leczenia onkologicznego i po nim.
Radioterapia nowotworów regionu głowy i szyi

dr n. med. Joanna Kaźmierska

Zakład Radioterapii II, Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu

Adres do korespondencji:

dr n. med. Joanna Kaźmierska

Zakład Radioterapii II,

Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu

ul. Garbary 15, 61-866 Poznań

e-mail: joanna.kazmierska@wco.pl

  • Wczesne i późne odczyny popromienne dotyczące skóry – przyczyny, profilaktyka, leczenie
  • Wczesne i późne odczyny po radioterapii obejmujące błony śluzowe i narządy jamy ustnej – patofizjologia, profilaktyka oraz wspomaganie i leczenie
  • Pozostałe działania niepożądane oraz nowotwory wtórne

Radioterapia jest miejscową metodą leczenia. Najważniejsze działania niepożądane radioterapii w nowotworach regionu głowy i szyi to odczyny wczesne związane z zapaleniem skóry i błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz późne – polegające na różnie nasilonym włóknieniu skóry, tkanki podskórnej, mięśni. Należą do nich także: suchość w jamie ustnej, próchnica zębów, obrzęki limfatyczne i zaburzenia hormonalne. Wszystkie te objawy mają wpływ na jakość życia pacjentów po leczeniu. W minimalizowaniu odczynów popromiennych najważniejszą rolę odgrywa profilaktyka przed leczeniem, a szczególnie staranna opieka stomatologiczna. Współpraca onkologa radioterapeuty z lekarzem POZ jest konieczna dla utrzymania jakości życia pacjentów po radioterapii nowotworów głowy i szyi.

Radioterapia jako metoda leczenia nowotworów

Radioterapia jest jedną z najważniejszych metod leczenia nowotworów obok chirurgii i leczenia systemowego. Jej niewątpliwą zaletą jest możliwość zastosowania na wszystkich etapach leczenia onkologicznego: od samodzielnego leczenia radykalnego po paliatywną radioterapię zmniejszającą nasilenie wielu dolegliwości wywołanych przez zaawansowaną chorobę nowotworową. Ponadto radioterapia może być stosowana w skojarzeniu z chirurgią i chemioterapią. Uzupełniająca radioterapia znacząco zmniejsza ryzyko wznowy miejscowej i regionalnej w nowotworach regionu głowy i szyi, a jednoczesne radio- i chemioterapia pozwalają na wzmocnienie efektu terapeutycznego w przypadku dużego ryzyka wznowy po operacji lub w nowotworach nieoperacyjnych1.

Radioterapia jest miejscową metodą leczenia. Działania niepożądane leczenia występują tylko w obszarze napromienianym, ale mogą mieć negatywny wpływ na cały organizm, np. popromienna niedoczynność tarczycy leżącej w polu napromienianym będzie mieć wpływ na ogólnoustrojowy metabolizm.

Podobnie jak wszystkie metody stosowane w leczeniu nowotworów, radioterapia powoduje reakcje niepożądane wynikające z działania promieniowania na tkanki zdrowe otaczające nowotwór lub jego lożę. Promieniowanie uszkadza DNA komórek zdrowych, tak ja...

Inną reakcję wykazują struktury bez wyraźnej proliferacji, takie jak hepatocyty, neurony czy tkanka kostna. Podczas radioterapii nie wykazują one nasilonych wczesnych odczynów popromiennych, natomiast po przekroczeniu bezpiecznej dawki promieniowa...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Skóra – wczesne odczyny popromienne

Za popromienne uszkodzenie skóry odpowiadają wolne rodniki powstające podczas radioterapii. Uszkadzają one DNA komórki proliferującej, co powoduje zatrzymanie cyklu komórkowego. Jeżeli [...]

Skóra – późne odczyny popromienne

Późny odczyn popromienny skóry to przede wszystkim włóknienie następujące po zapaleniu w okolicy napromienianej, a także uszkodzenie śródbłonka naczyń i atrofia2. [...]

Błony śluzowe i narządy jamy ustnej – wczesne odczyny popromienne

Podobnie jak w skórze, za uszkodzenie popromienne błony śluzowej odpowiedzialne są wolne rodniki generowane przez promieniowanie jonizujące. Uszkodzenie DNA i eliminacja [...]

Błony śluzowe i narządy jamy ustnej – późne odczyny popromienne

W pierwszej fazie po leczeniu kontynuuje się zalecenia wprowadzone w trakcie terapii. W przypadku ryzyka grzybicy w rozległych zaawansowanych zmianach zapalnych [...]

Inne późne objawy niepożądane radioterapii

Martwica kości żuchwy klinicznie widoczna jest początkowo jako odsłonięcie kości widoczne w jamie ustnej, najczęściej w niegojącym się owrzodzeniu. Jeżeli leczenie [...]

Wtórne nowotwory

Radioterapia potencjalnie zwiększa ryzyko wystąpienia wtórnych nowotworów37. W okolicy skóry napromienianej jest to najczęściej rak podstawnokomórkowy, a w obrębie błon śluzowych [...]

Ocena jakości życia przez pacjenta: Patients’ Reported Outcome Measurements (PROMs)

Niezwykle ważną rolę w ocenie wyników leczenia odgrywa to, jak pacjent sam odbiera i ocenia swoją jakość życia, która może różnić [...]

Podsumowanie

Pacjenci z nowotworami regionu głowy i szyi poddawani radioterapii w trybie ambulatoryjnym oraz ci, którzy zakończyli takie leczenie, mogą stanowić wyzwanie [...]

Do góry