W procesie opieki nad chorym poza wieloma działaniami medyczno-instrumentalnymi coraz częściej doceniana i świadomie wykorzystywana jest komunikacja o charakterze terapeutycznym, inaczej nazywana komunikacją wyrażającą troskę lub opieką skoncentrowaną na relacji. Jak wskazują wyniki badań naukowych, ma ona ogromne znaczenie. Łagodzi napięcia i negatywne emocje wywołane chorobą, mobilizuje siły obronne i możliwości tkwiące w człowieku oraz modyfikuje i wspomaga skuteczność innych form pomocy. Ponadto stopień zadowolenia pacjenta ze świadczonych usług uzależniony jest w dużym stopniu od jakości relacji interpersonalnej z personelem i od poziomu komunikacji. Komunikacja terapeutyczna lekarza z pacjentem stanowi więc istotny punkt procesu leczenia, pozwalając zachować właściwe proporcje między działaniami instrumentalnymi, administracyjnymi i samą opieką nad chorym. Czym więc powinna się charakteryzować?

Cechy komunikacji terapeutycznej

Komunikacja terapeutyczna wymaga pewnych umiejętności i predyspozycji. Jedną z nich jest umiejętność stworzenia atmosfery bezpieczeństwa i zaufania.

Sprzyjająca atmosfera

Warunki, w jakich przebiega komunikacja, powinny być intymne, bez obecności innych osób, w poczuciu bezpieczeństwa i komfortu. Trzeba wyznaczyć i zarezerwować sobie odpowiednio dużo czasu, aby pacjent nie miał wrażenia pośpiechu ani zniecierpliwienia. Duże znaczenie dla tworzenia atmosfery mają komunikaty niewerbalne używane przez lekarza. W tabeli 1 przedstawiono tzw. komunikaty ciepłe, sprzyjające tworzeniu korzystnej atmosfery, i komunikaty zimne, które znacząco to utrudniają.

Właściwa atmosfera wzmacnia zaufanie pacjenta, dzięki czemu jest mu łatwiej nawiązać kontakt z lekarzem oraz otworzyć się i ujawnić swoje myśli, potrzeby, emocje i oczekiwania.

Nawiązanie kontaktu

Kontakt rozpoczyna się w chwili pierwszego zetknięcia z pacjentem. Jest to moment, w którym lekarz powinien zadbać o to, by zrobić dobre pierwsze wrażenie. Warto więc, by rozpoczął od przywitania się i przedstawienia pacjentowi. Korzystnie jest, by był wówczas pewny siebie, uśmiechnięty i przyjazny oraz wyglądał profesjonalnie i kompetentnie. Powinien też zwróć uwagę na wygląd pacjenta, jego postawę ciała (sposób siedzenia, stania, poruszania się), gesty, mimikę, sposób mówienia, ton głosu, sposób podania dłoni.