Profilaktyka zachorowań
Żywienie w profilaktyce nowotworów
prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Dorota Szostak-Węgierek
- Sposób odżywiania (zbilansowana dieta) oraz styl życia (m.in. aktywność fizyczna, dbanie o prawidłową masę ciała przez całe życie, unikanie kancerogenów) jako elementy zapobiegające nowotworom
- Omówienie produktów spożywczych i zawartych w nich składników pod kątem działania ochronnego oraz zwiększającego ryzyko nowotworów
- Zalecenia żywieniowe w profilaktyce nowotworów
Sposób odżywiania ma udowodniony wpływ na ryzyko rozwoju nowotworów. Podstawowe znaczenie w ich zapobieganiu ma odpowiednia struktura diety, która powinna być oparta na żywności przede wszystkim roślinnej, oraz dbanie o prawidłową masę ciała przez całe życie. Ważnym elementem profilaktyki jest także regularna aktywność fizyczna.
Czynniki żywieniowe wykazujące działanie protekcyjne
Produkty spożywcze i zawarte w nich składniki mogą mieć działanie ochronne lub zwiększające ryzyko nowotworów. Do protekcyjnych składników pokarmowych pochodzących z żywności roślinnej należą:
- flawonoidy pochodzące przede wszystkim z warzyw i owoców
- glukozynolany znajdujące się w dużej ilości w warzywach krzyżowych, takich jak kapusta, brokuł, kalafior
- fitoestrogeny pochodzące przede wszystkim z soi (izoflawony) i siemienia lnianego (lignany)
- karotenoidy (w tym likopen), obecne w żółtych, pomarańczowych, czerwonych i zielonych warzywach
- błonnik pokarmowy pochodzący z pełnoziarnistych produktów zbożowych, a także z warzyw i owoców
- witamina C obecna w owocach i warzywach
- witamina E, której głównymi źródłami są oleje roślinne, orzechy i nasiona
- resweratrol obecny w skórkach czerwonych winogron i czarnych porzeczek oraz w orzeszkach ziemnych
- foliany, których najlepszym źródłem są zielone warzywa liściaste1-3.
Ochronne działanie wielu tych substancji, takich jak flawonoidy, karotenoidy, witaminy E i C, polega na aktywności antyoksydacyjnej, a co za tym idzie, na zapobieganiu powstawaniu wolnych rodników i mutacji.
Glukozynolany z kolei są prekursorami biologicznie aktywnych związków, takich jak izotiocyjaniany, do których należy sulforafan, oraz indoli, takich jak indolo-3-karbinol i diindolilometan. Substancje te wywierają wpływ na metabolizm kancerogenów poprzez modulację aktywności enzymów I oraz II fazy detoksykacji i w ten sposób również chronią organizm przed uszkodzeniami DNA.
Metabolity izoflawonów i lignanów (jak genisteina, enterolakton oraz enterodiol) wykazują wpływ na receptory estrogenowe, dzięki czemu redukują ryzyko nowotworów hormonozależnych.
Wiele z wymienionych składników pochodzenia roślinnego wykazuje działanie przeciwzapalne, antyangiogenne, antyproliferacyjne, proapoptotyczne i przeciwprzerzutowe1-3.
