Sarkopenia jest postępującą chorobą mięśni szkieletowych, kojarzoną zazwyczaj z konsekwencją procesu starzenia się – mówimy wówczas o sarkopenii pierwotnej. Coraz częściej w literaturze poruszany jest też problem sarkopenii wtórnej, rozwijającej się na tle procesu zapalnego. Szacuje się, że w grupie chorych onkologicznych problem sarkopenii może dotyczyć nawet połowy chorych. Aktualny pozostaje zatem dylemat, czy powinno się zróżnicować, mając to na względzie, diagnostykę i postępowanie terapeutyczne u starszych osób z chorobą nowotworową.

Oprócz tego sarkopenia najczęściej współwystępuje z kacheksją. Chociaż mechanizm utraty masy mięśniowej w obu sytuacjach klinicznych jest inny, to w praktyce klinicznej niezwykle trudno jest wyodrębnić te 2 problemy medyczne w badaniach zarówno przesiewowych, jak i pogłębionych.

Diagnostyka sarkopenii

Sarkopenia została zdefiniowana jako stan utraty siły i masy mięśniowej. Dlatego w kryteriach diagnostycznych uwzględniana jest ocena tych elementów, a także ocena zmiany masy mięśni szkieletowych.

Również wśród kryteriów diagnostycznych kacheksji wiodącym wskaźnikiem jest utrata siły mięśniowej i/lub beztłuszczowej masy ciała¹. Fearon i wsp. wskazali, że sarkopenia jest głównym miernikiem pozwalającym na zdiagnozowanie kacheksji nowotworowej².

Algorytm rozpoznawania sarkopenii zaczyna się od przeprowadzenia badania przesiewowego przy użyciu kwestionariusza SARC-F zawierającego 5 pytań dotyczących ograniczeń siły, sprawności czy historii upadków w ostatnim czasie. Następnie osoby z grupy ryzyka są oceniane pod względem siły mięśni (dynamometria lub test wstawania z krzesła). W przypadku uzyskania wartości poniżej normy pojawia się podejrzenie sarkopenii. W praktyce klinicznej, jeśli nie ma możliwości pogłębienia dalszej diagnostyki (ocena ilościowa mięśni), można wdrożyć interwencję, oczywiście po uwzględnieniu potencjalnych czynników ryzyka sarkopenii, choćby takich jak choroby współwystępujące. Do pełnej diagnozy wymagane są jednak badania ilościowe przeprowadzone przy użyciu metod umożliwiających analizę składu ciała (BIA [bioelectrical impedance analysis], DEXA [dual-energy X-ray absorptiometry], TK [tomografia komputerowa] lub MR [rezonans magnetyczny]). Niskie wartości masy mięśniowej (tab. 1) i niskie siły mięśni pozwalają potwierdzić sarkopenię. Dodatkowo można ocenić stopień ciężkości tej choroby, analizując wyniki testów sprawności fizycznej, takich jak prędkość chodu, test „wstań i idź”, test Short Physical Performance Battery lub 400-metrowy test marszu³. Warto podkreślić, że nawet przy względnie prawidłowym stanie odżywienia chorzy mogą mieć sarkopenię. Ocena wyłącznie utraty masy ciała nie będzie zatem wystarczającym kryterium rozpoznania utraty masy mięśniowej. Wyniki badań wskazały, że 41% pacjentów z utratą masy ciała poniżej 5% wykazało utratę masy mięśniowej >5% względem przyjętych wartości referencyjnych⁴.