Immunoterapia z wykorzystaniem inhibitorów punktów kontrolnych
Część 4. Powikłania z zakresu układu oddechowego i wątrobowe
dr n. med. Renata Pacholczak-Madej
- Czwarta część cyklu dotyczącego roli lekarza pierwszego kontaktu w opiece nad chorymi onkologicznymi, którzy są leczeni za pomocą immunoterapii preparatami działającymi na receptor lub ligand programowanej śmierci komórki 1 (PD-1/PD-L1 – programmed cell death-1, np. niwolumab, pembrolizumab, atezolizumab) oraz receptor 4 związany z limfocytami cytotoksycznymi (cytotoxic T-lymphocyte-associated protein 4, np. ipilimumab), jest poświęcona powikłaniom pulmonologicznym i wątrobowym
Toksyczności wątrobowe i płucne występują najczęściej (podobnie jak omówione w poprzednich częściach) u pacjentów leczonych kombinacją anty-PD-1 oraz anty-CTLA-4 i pojawiają się zwykle na początku leczenia. Powikłania płucne mogą przysporzyć trudności diagnostycznych, ponieważ klinicznie często przypominają infekcje dolnych dróg oddechowych, jednak wymagają szerokiej diagnostyki różnicowej opisanej szczegółowo w dalszej części artykułu. Hepatotoksyczność najczęściej przebiega jako izolowany wzrost stężenia aminotransferazy alaninowej (AlAT – alanine aminotransferase).
Leczeniem tych powikłań zajmują się onkolodzy doświadczeni w zarządzaniu działaniami niepożądanymi związanymi z immunoterapią lub specjalistyczne oddziały odpowiednio pulmonologiczne i gastroenterologiczne. Niemniej także lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) może mieć do czynienia z chorymi prezentującymi wyżej wymienione powikłania, stąd istotna jest ogólna znajomość ich przebiegu klinicznego i zalecanego postępowania. Niniejszy artykuł przybliża te kwestie, uwzględniając najnowsze wytyczne, ze szczególnym podkreśleniem roli lekarza POZ w interdyscyplinarnej opiece nad pacjentem onkologicznym w trakcie immunoterapii.
Powikłania pulmonologiczne
Powikłania pulmonologiczne immunoterapii stanowią grupę schorzeń, w skład których wchodzą:
- immunologiczne śródmiąższowe zapalenie płuc
- immunologiczne zapalenie płuc
- immunologiczne zapalenie oskrzeli
- sarkoidoza1.
W niniejszym opracowaniu wszystkie te jednostki będą określane jednolicie mianem immunologicznego zapalenia płuc, chyba że będzie to inaczej sprecyzowane.
Immunologiczne zapalenie płuc jest rzadkim, ale potencjalnie śmiertelnym powikłaniem immunoterapii występującym u 5% leczonych. Częściej jest raportowane u chorych poddanych immunoterapii z powodu raka płuca oraz u otrzymujących immunoterapię skojarzoną niż monoterapię. Zwykle pojawia się na początku leczenia z medianą występowania po blisko 3 miesiącach, choć raportowano przypadki późniejsze, występujące nawet rok od rozpoczęcia leczenia2.
