Profilaktyka

Rola aktywności fizycznej w profilaktyce chorób nowotworowych

prof. dr hab. n. med. Łukasz Małek

Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Rehabilitacji, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Łukasz Małek

Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Rehabilitacji, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie

ul. Marymoncka 34, 00-698 Warszawa

e-mail: lukasz.malek@awf.edu.pl

  •  W niniejszym artykule omówiono rolę aktywności fizycznej w profilaktyce pierwotnej i wtórnej chorób nowotworowych. Wykazano bowiem, że podjęta zarówno przed rozpoznaniem choroby, jak i po diagnozie zmniejsza ryzyko śmiertelności związanej z nowotworem oraz śmiertelności całkowitej, zwłaszcza w przypadku raka jelita grubego oraz raka gruczołu piersiowego

Regularna, najlepiej w ciągu całego życia, aktywność fizyczna jest ewolucyjnie naturalną i biologicznie pożądaną czynnością organizmu człowieka. Już Hipokrates twierdził, że jeśli moglibyśmy dać każdemu odpowiednią ilość substancji odżywczych i ćwiczeń – nie za dużo i nie za mało, zyskalibyśmy sposób na zachowanie najlepszego zdrowia. Regularna aktywność fizyczna wydłuża średnią długość życia i jego jakość, zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, wpływa na poprawę funkcji umysłowych oraz profilu metabolicznego, działa też dobroczynnie na kości1.

Podstawowe pojęcia dotyczące aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna zgodnie z definicją oznacza ruch ciała wywołany przez mięśnie szkieletowe, wymagający nakładu energii2. Często pojęcie to jest błędnie utożsamiane jedynie z ukierunkowanymi programami ćwiczeń, treningiem czy osiąganiem celów sportowych. Taki obraz jest bardzo zawężony i w praktyce zniechęca wiele osób nieuważających się za sportowców do regularnego ruchu. Tymczasem aktywność fizyczna towarzyszyła nam przez tysiąclecia na każdym etapie ewolucji naszego gatunku. W zbieracko-łowieckim trwającym ponad 200 000 lat człowiek, przemieszczając się w trakcie polowań czy w celach zbierackich, pokonywał dziennie średnio 10-12 km1. W późniejszym okresie rolniczym, a następnie w czasie rewolucji przemysłowej, wciąż pozostawał w sposób regularny, codzienny aktywny fizycznie – organizm ludzki jest bowiem do tego biologicznie przyzwyczajony. Dopiero w ostatnich 30-50 latach – w ślad za rewolucją komputerową – życie człowieka zaczęło być coraz bardziej stacjonarne, pozbawione naturalnego i zdrowego składnika, którym jest właśnie regularna aktywność fizyczna, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Niewystarczająca, której towarzyszą otyłość i siedzący tryb życia, jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób nowotworowych.

Aktywność fizyczną można podzielić na:

  • spontaniczną – wykonywaną w czasie wolnym, najczęściej w formie hobbystycznej
  • związaną z pracami domowymi
  • związaną z poruszaniem się do i z pracy
  • towarzyszącą pracy.

Każda forma wysiłku fizycznego jest wartościowa, niemniej – jak pokazują ostatnie badania naukowe – największe korzyści prozdrowotne przynosi ta związana z czasem wolnym od pracy2. Może to wynikać z eliminacji elementów stresu, monotonii czy niewy...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Biologiczne podstawy zależności między aktywnością fizyczną a chorobami nowotworowymi

Proces kancerogenezy jest spowodowany niestabilnością genomu (tj. mutacje i/lub zmiany epigenetyczne, takie jak metylacja DNA) w kluczowych genach regulujących (onkogenach, genach [...]

Aktywność fizyczna i zapobieganie siedzącemu trybowi życia w prewencji pierwotnej nowotworów

Jeszcze nie tak dawno, bo w 2008 r., istniały jedynie ograniczone dowody naukowe na to, że aktywność fizyczna może zapobiegać nowotworom [...]

Aktywność fizyczna w prewencji wtórnej nowotworów

W odniesieniu do śmiertelności związanej z nowotworami metaanalizy badań wskazują na 18-23% redukcję ryzyka dla aktywności przed rozpoznaniem nowotworu gruczołu piersiowej [...]

Jak promować aktywność fizyczną w prewencji nowotworów

Aby skutecznie zaplanować aktywność fizyczną u pacjenta onkologicznego, dobrze jest posłużyć się koncepcją FITT (frequency, intensity, time and type), czyli określić [...]

Podsumowanie

Regularna aktywność fizyczna poprawia wiele aspektów zdrowia, wydłuża życie i jego jakość. Wykazano, że wysiłek umiarkowany do intensywnego zmniejsza nadwagę i [...]

Do góry