Pacjent w trakcie leczenia onkologicznego

Biegunka i zaparcie po chemioterapii

lek. Dawid Prószyński

Klinika Onkologii i Radioterapii, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

Adres do korespondencji:

lek. Dawid Prószyński

Klinika Onkologii i Radioterapii, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

ul. Wawelska 15, 02-034 Warszawa

  • Współczesne możliwości leczenia onkologicznego niosą także istotne ryzyko działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego. Umiejętność szybkiej identyfikacji przyczyny i wprowadzenie odpowiedniego postępowania pozwalają na redukcję niepowodzeń terapii i zachowanie odpowiedniej jakości życia (QoL – quality of life) pacjentów. Artykuł stanowi kompendium wiedzy na temat diagnostyki i leczenia biegunki oraz zaparcia po chemioterapii (CTH – chemotherapy)

Biegunka

Onkologiczne leczenie skojarzone stwarza istotne ryzyko biegunki u pacjentów z chorobami onkologicznymi. Szacuje się, że ponad połowa leczonych systemowo doświadcza biegunki1, a >30% w III stopniu i większym, co niekiedy wiąże się z koniecznością redukcji dawki, a nawet przedwczesnego zakończenia leczenia onkologicznego i ma bezpośredni wpływ na obniżenie QoL chorych. Zachodzi zatem potrzeba poszukiwania prostych algorytmów pozwalających sprawnie różnicować przyczyny biegunki i niezwłocznie włączyć optymalne leczenie.

Definicja

Zgodnie z definicją World Health Organization (WHO) z biegunką mamy do czynienia wówczas, gdy chory oddaje przynajmniej 3 luźne stolce na dobę2. Należy jednak pamiętać, że może on inaczej definiować biegunkę, co świadczy o ważkości dokładnie zebranego wywiadu.

Podział

Zgodnie z kryteriami Common Terminology Criteria for Adverse Events (CTC AE) wersja 5.0 wyróżnia się 5 podstawowych stopni ciężkości biegunki3 (tab. 1).

Z uwagi na czas trwania biegunkę można podzielić na:

  • ostrą (do 14 dni)4, która w większości przypadków wywołana jest czynnikiem infekcyjnym
  • przewlekłą (>4 tyg.), w ramach której wyróżnia się:
    • sekrecyjną (wydzielniczą)
    • osmotyczną (związaną z upośledzonym wchłanianiem substancji osmotycznie czynnych)
    • tłuszczową (związaną z zaburzeniami wchłaniania tłuszczów)
    • zapalną
    • wywołaną stanami związanymi z przyspieszonym pasażem treści pokarmowej.

Szczególny rodzaj stanowi biegunka u chorych na nowotwory.

Przyczyny biegunki u pacjentów onkologicznych

Biegunka u pacjentów z nowotworami złośliwymi może być związana z samą chorobą nowotworową i wynikać z zaburzenia drożności przewodu pokarmowego (jako wyraz obecności guza pierwotnego), zaburzenia wchłaniania/wydzielania (np. na skutek niewydolności zewnątrzwydzielniczej w przebiegu raka trzustki) oraz z wydzielania substancji aktywnych (tak jak w przypadku zespołu rakowiaka w przebiegu nowotworów neuroendokrynnych). Do przyczyn związanych z leczeniem onkologicznym należą: radioterapia (RTH – radiotherapy), powikłania leczenia chirurgicznego (przebyta resekcja jelita – wzmożony napływ wody do jelita i zaburzenia jej wchłaniania), leczenie systemowe oraz powikłania leczenia wspomagającego (np. żywienie dojelitowe). Trzecią najczęstszą przyczyną biegunki są czynniki infekcyjne (często zakażenia C. difficile).

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Zaparcie

Zaparcie towarzyszy istotnej części pacjentów leczonych onkologicznie. Szacowana częstość jego występowania wynosi 40-90%7, rośnie wraz z wiekiem i dotyczy zwłaszcza leczonych [...]

Podsumowanie

Biegunka i zaparcie należą do podstawowych powikłań leczenia onkologicznego. Szybka diagnostyka tych zaburzeń, różnicowanie przyczyny i włączenie odpowiedniego leczenia, a także [...]

Do góry