Obrzęk chłonny kończyny górnej jako powikłanie choroby onkologicznej ogranicza sprawność fizyczną chorych oraz ich funkcjonowanie w życiu codziennym, obniżając też jakość życia (QoL – quality of life). Brak edukacji i wczesnego postępowania profilaktycznego rozpoczętego zaraz po zabiegu chirurgicznym, zwłaszcza obejmującym limfadenektomię pachową i radioterapię (RTH – radiotherapy), zwiększa ryzyko wystąpienia tego obrzęku, który pojawia się najczęściej w ciągu kolejnych kilkunastu miesięcy od zabiegu chirurgicznego¹. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie indywidualnie dostosowanej kompleksowej fizjoterapii.

Rozpoznanie obrzęku limfatycznego i stopnie zaawansowania klinicznego

Obrzęk chłonny (limfatyczny) jest klasycznie definiowany jako następstwo niewydolności układu limfatycznego prowadzącej do przesunięcia równowagi między ilością produkowanego płynu tkankowego a możliwościami sprawnego odprowadzenia go naczyniami chłonnymi. Początkowo patologia ta ogranicza się do układu chłonnego w kończynie, z czasem jednak – na skutek procesów zapalnych i wtórnej przebudowy tkankowej – rozlewa się na sąsiadujące tkanki i narządy².

Podstawą prawidłowego rozpoznania obrzęku chłonnego jest dokładnie przeprowadzony wywiad oraz badanie fizykalne uwzględniające oglądanie, dotyk, pomiary wielkości kończyn, ocenę ruchomości stawów kończyny górnej i siły mięśniowej. W trakcie oceny wzrokowej i badania palpacyjnego należy zwrócić uwagę na lokalizację obrzęku, konsystencję skóry (plastyczna, elastyczna, twarda), zabarwienie, obecność uszkodzeń zmian skórnych i wysięku płynu. W niewydolności chłonnej charakterystycznym objawem opisanym przez Roberta Stemmera jest niemożność ujęcia fałdu skóry grzbietowej u podstawy drugiego palca ręki. Sposobami oceny wielkości kończyn są: metoda zanurzeniowa kończyny z wyparciem wody, bioimpedancja czy pomiar przyrządami optometrycznymi³. W codziennej praktyce fizjoterapeutycznej jednak wielkość kończyny najczęściej określa się za pomocą pomiarów obwodów co 4-10 cm z wykorzystaniem nierozciągliwej taśmy centymetrowej, z których następnie wylicza się objętość kończyny, wykorzystując wzory na stożek lub walec. W badaniu powinno się także uwzględnić ocenę natężenia subiektywnie odczuwanych dolegliwości, które mogą towarzyszyć obrzękowi kończyny, takich jak ból, uczucie ciężkości, rozpierania lub osłabienie kończyny w skali słownej, numerycznej (NRS – numeric rating scale) czy analogowej (VAS – visual analogue scale). W celu oceny stopnia zaawansowania obrzęku limfatycznego stosuje się następujące badania obrazowe: limfoscyntygrafię, tomografię komputerową (TK), limfografię fluoresceinową itp.